Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z biologii dla klasy 7 szkoły podstawowej oparte na programie „Program nauczania biologii – Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej; opracowanie Wydawnictwo Nowa Era |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
I. Biologia jako nauka |
1. Biologia jako nauka | Uczeń:
• określa przedmiot badań biologii jako nauki • podaje przykłady dziedzin biologii • wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka • wymienia źródła wiedzy biologicznej |
Uczeń:
• korzysta z poszczególnych źródeł wiedzy • opisuje cechy organizmów żywych |
Uczeń:
• posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej podczas rozwiązywania problemów • rozróżnia próby kontrolną i badawczą |
Uczeń:
• charakteryzuje wybrane dziedziny biologii • przedstawia metody badań stosowanych w biologii |
Uczeń:
• wyszukuje i krytycznie analizuje informacje z różnych źródeł dotyczące różnych dziedzin biologii |
2. Komórkowa budowa organizmów | • wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia
• wymienia elementy budowy komórek: roślinnej, zwierzęcej, grzybowej i bakteryjnej • obserwuje preparaty przygotowane przez nauczyciela |
• wymienia funkcje poszczególnych struktur komórkowych
• posługuje się mikroskopem • z pomocą nauczyciela wykonuje proste preparaty mikroskopowe • z pomocą nauczyciela rysuje obraz widziany pod mikroskopem |
• odróżnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu
lub na podstawie opisu poszczególne elementy budowy komórki • samodzielnie wykonuje proste preparaty mikroskopowe • z niewielką pomocą nauczyciela rysuje obraz widziany pod mikroskopem • wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki • porównuje budowę różnych komórek |
• omawia budowę i funkcje struktur komórkowych
• analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek • wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy organizmów na podstawie obserwacji preparatów • wykonuje preparaty mikroskopowe, ustawia ostrość obrazu za pomocą śrub: makro- i mikrometrycznej, samodzielnie rysuje obraz widziany pod mikroskopem |
• wykonuje przestrzenny model komórki z dowolnego materiału
• analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek oraz wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją • samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe • sprawnie posługuje się mikroskopem • dokładnie rysuje obraz widziany pod mikroskopem |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
I. Biologia jako nauka |
3. Hierarchiczna budowa organizmów. Tkanki zwierzęce | • wskazuje komórkę jako podstawowy element budowy ciała człowieka
• wyjaśnia, czym jest tkanka • wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych • wyjaśnia, czym jest narząd • wymienia układy narządów człowieka • wymienia rodzaje tkanki łącznej |
• określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych
• podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie • opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów narządów |
• charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych
• rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy • rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych • wyjaśnia funkcje poszczególnych układów narządów |
• opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej
• charakteryzuje rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi • opisuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka • przyporządkowuje tkanki do narządów i układów narządów • analizuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka |
• analizuje związek między budową a funkcją poszczególnych tkanek zwierzęcych
• wykazuje zależność między poszczególnymi układami narządów • tworzy mapę pojęciową ilustrującą hierarchiczną budowę organizmu człowieka |
II. Skóra – powłoka organizmu |
4. Budowa i funkcje skóry | • wymienia warstwy skóry
• przedstawia podstawowe funkcje skóry • wymienia wytwory naskórka • z pomocą nauczyciela omawia wykonane doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu |
• omawia funkcje skóry i warstwy podskórnej
• rozpoznaje na ilustracji lub schemacie warstwy skóry • samodzielnie omawia wykonane doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu |
• wykazuje na konkretnych przykładach związek między budową a funkcjami skóry
• opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka • z pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu |
• na podstawie opisu wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu | • wyszukuje odpowiednie informacje i planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu |
5. Higiena i choroby skóry | • wymienia choroby skóry
• podaje przykłady dolegliwości skóry • omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej |
• opisuje stan zdrowej skóry
• wskazuje konieczność dbania o dobry stan skóry • wymienia przyczyny grzybic skóry • wskazuje metody zapobiegania grzybicom skóry • klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń skóry • omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry |
• omawia objawy dolegliwości skóry
• wyjaśnia, czym są alergie skórne • wyjaśnia zależność między ekspozycją skóry na silne nasłonecznienie a rozwojem czerniaka • uzasadnia konieczność konsultacji lekarskiej w przypadku pojawienia się zmian na skórze |
• ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę
• wyszukuje informacje o środkach kosmetycznych z filtrem UV przeznaczonych dla młodzieży • demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry |
• przygotowuje pytania
i przeprowadza wywiad z lekarzem lub pielęgniarką na temat chorób skóry oraz profilaktyki czerniaka i grzybicy • wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat chorób, profilaktyki i pielęgnacji skóry młodzieńczej do projektu edukacyjnego |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
III. Aparat ruchu |
6. Aparat ruchu. Budowa szkieletu | • wskazuje części bierną i czynną aparatu ruchu
• podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu |
• wskazuje na schemacie, rysunku i modelu szkielet osiowy oraz szkielet obręczy i kończyn | • wyjaśnia sposób działania części biernej i czynnej aparatu ruchu
• wskazuje na związek budowy kości z ich funkcją w organizmie • rozpoznaje różne kształty kości |
• wyjaśnia związek budowy kości z ich funkcją w organizmie | • klasyfikuje podane kości pod względem kształtów
• na przykładzie własnego organizmu wykazuje związek budowy kości z ich funkcją |
7. Budowa i rola szkieletu osiowego | • wymienia elementy szkieletu osiowego
• wymienia elementy budujące klatkę piersiową • podaje nazwy odcinków kręgosłupa |
• wskazuje na modelu lub ilustracji mózgo- i trzewioczaszkę
• wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową • wskazuje na schemacie, rysunku i modelu elementy szkieletu osiowego |
• wymienia kości budujące szkielet osiowy
• charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego • wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami |
• omawia rolę chrząstek
w budowie klatki piersiowej • porównuje budowę poszczególnych odcinków kręgosłupa • rozpoznaje elementy budowy mózgoczaszki i trzewioczaszki |
• analizuje związek budowy poszczególnych kręgów kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją
• wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją |
|
8. Szkielet kończyn oraz ich obręczy | • wymienia elementy budowy szkieletu kończyn oraz ich obręczy | • wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyny górnej i kończyny dolnej
• wymienia rodzaje połączeń kości • opisuje budowę stawu • rozpoznaje rodzaje stawów • odróżnia staw zawiasowy od stawu kulistego |
• wymienia kości tworzące obręcze barkową
i miedniczną • porównuje budowę kończyny górnej i dolnej • charakteryzuje połączenia kości • wyjaśnia związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny |
• wykazuje związek budowy szkieletu kończyn
z funkcjami kończyn górnej i dolnej • wykazuje związek budowy szkieletu obręczy kończyn z ich funkcjami |
• charakteryzuje funkcje kończyn górnej i dolnej oraz wykazuje związek z funkcjonowaniem człowieka w środowisku | |
9. Kości – elementy składowe szkieletu | • opisuje budowę kości
• omawia cechy fizyczne kości • wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego • wymienia składniki chemiczne kości |
• omawia na podstawie ilustracji doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości | • wykonuje z pomocą nauczyciela doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości
• omawia znaczenie składników chemicznych kości • opisuje rolę szpiku kostnego |
• wykonuje przygotowane doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości
• demonstruje na przykładzie cechy fizyczne kości |
• planuje i samodzielnie wykonuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości
• wyszukuje odpowiednie informacje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące wytrzymałość kości na złamanie |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
III. Aparat ruchu |
10. Budowa
i znaczenie mięśni |
• wymienia rodzaje tkanki mięśniowej
• wskazuje położenie tkanek mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej szkieletowej |
• określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych
• opisuje cechy tkanki mięśniowej • z pomocą nauczyciela wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe |
• rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji
• opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie • wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni • omawia warunki prawidłowej pracy mięśni |
• określa warunki prawidłowej pracy mięśni
• charakteryzuje budowę i funkcje mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych • przedstawia negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka |
• na przykładzie własnego organizmu analizuje współdziałanie mięśni, ścięgien, kości i stawów w wykonywaniu ruchów |
11. Higiena i choroby aparatu ruchu | • wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa
• opisuje przyczyny powstawania wad postawy • wymienia choroby aparatu ruchu • wskazuje ślad stopy z płaskostopiem • omawia przedstawione na ilustracji wady podstawy |
• rozpoznaje przedstawione na ilustracji wady postawy
• opisuje urazy kończyn • omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn • omawia przyczyny chorób aparatu ruchu • omawia wady budowy stóp |
• rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa
• wyjaśnia przyczyny powstawania wad postawy • charakteryzuje zmiany zachodzące wraz z wiekiem w układzie kostnym • określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała • wyjaśnia przyczyny i skutki osteoporozy |
• wyszukuje informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu
• wyjaśnia konieczność stosowania rehabilitacji po przebytych urazach • planuje i demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn • analizuje przyczyny urazów ścięgien • przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała |
• wyszukuje i prezentuje ćwiczenia zapobiegające deformacjom kręgosłupa
• wyszukuje i prezentuje ćwiczenia rehabilitacyjne likwidujące płaskostopie • uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych dla prawidłowego funkcjonowania aparatu ruchu |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
IV. Układ pokarmowy |
12. Pokarm – budulec i źródło energii | • wymienia podstawowe składniki odżywcze
• wymienia produkty spożywcze zawierające białko • podaje przykłady pokarmów, które są źródłem węglowodanów • wymienia pokarmy zawierające tłuszcze • omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia wykrywającego obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych |
• klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne
• określa aminokwasy jako cząsteczki budulcowe białek • wskazuje rolę tłuszczów w organizmie • samodzielnie omawia przebieg doświadczenia wykrywającego obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych |
• wyjaśnia znaczenie składników odżywczych dla organizmu
• określa znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego • uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw • porównuje pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe • analizuje etykiety produktów spożywczych pod kątem zawartości różnych składników odżywczych • przeprowadza z pomocą nauczyciela doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych |
• ilustruje na przykładach źródła składników odżywczych i wyjaśnia ich znaczenie dla organizmu
• wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a prawidłowym wzrostem ciała • omawia rolę aminokwasów egzogennych w organizmie • porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów • wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów • samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych |
• planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych
• analizuje zależność między rodzajami spożywanych pokarmów a funkcjonowaniem organizmu |
13. Witaminy, sole mineralne, woda | • wymienia przykłady witamin rozpuszczalnych w wodzie
i w tłuszczach • podaje przykład jednej awitaminozy • wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów • podaje rolę dwóch wybranych makroelementów w organizmie człowieka • wymienia po trzy makroelementy i mikroelementy • omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia dotyczącego wykrywania witaminy C |
• wymienia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach
• wymienia skutki niedoboru witamin • wskazuje rolę wody w organizmie • omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie człowieka • omawia na schemacie przebieg doświadczenia dotyczącego wykrywania witaminy C |
• charakteryzuje rodzaje witamin
• przedstawia rolę i skutki niedoboru witamin: A, C, B6, B12, B9,D • przedstawia rolę i skutki niedoboru składników mineralnych: Mg, Fe, Ca • określa skutki niewłaściwej suplementacji witamin i składników mineralnych • na przygotowanym sprzęcie i z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie dotyczące wykrywania witaminy C |
• analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów
w organizmie • przewiduje skutki niedoboru wody w organizmie • samodzielnie wykonuje doświadczenie dotyczące witaminy C |
• wyszukuje informacje dotyczące roli błonnika w prawidłowym
funkcjonowaniu przewodu pokarmowego • wyszukuje odpowiednie informacje, planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące witaminy C |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
IV. Układ pokarmowy |
14. Budowa i rola układu pokarmowego | • wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów
• wymienia rodzaje zębów u człowieka • wymienia odcinki przewodu pokarmowego człowieka • omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia badającego wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi |
• opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów
• wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu • rozpoznaje wątrobę i trzustkę na schemacie • lokalizuje położenie wątroby i trzustki we własnym ciele • samodzielnie omawia przebieg doświadczenia badającego wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi |
• rozpoznaje poszczególne rodzaje zębów człowieka
• wykazuje rolę zębów w mechanicznej obróbce pokarmu • omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego • lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego i wskazuje odpowiednie miejsca na powierzchni swojego ciała • charakteryzuje funkcje wątroby i trzustki • przeprowadza z pomocą nauczyciela doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi |
• omawia znaczenie procesu trawienia
• opisuje etapy trawienia pokarmów w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego • analizuje miejsca wchłaniania strawionego pokarmu i wody • samodzielnie przeprowadza doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi |
• wyszukuje odpowiednie informacje, planuje
i przeprowadza doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi • uzasadnia konieczność stosowania zróżnicowanej diety dostosowanej do potrzeb organizmu • uzasadnia konieczność dbałości o zęby |
15. Higiena i choroby układu pokarmowego | • określa zasady zdrowego żywienia
• wymienia przykłady chorób układu pokarmowego • wymienia zasady profilaktyki chorób układu pokarmowego • według podanego wzoru oblicza indeks masy ciała • wymienia przyczyny próchnicy zębów |
• wskazuje grupy pokarmów w piramidzie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej
• wskazuje na zależność diety od zmiennych warunków zewnętrznych • układa jadłospis w zależności od zmiennych warunków zewnętrznych • wymienia choroby układu pokarmowego • analizuje indeks masy ciała swój i kolegów, wykazuje prawidłowości i odchylenia od normy • omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia |
• wyjaśnia znaczenie pojęcia wartość energetyczna pokarmu
• wykazuje zależność między dietą a czynnikami, które ją warunkują • przewiduje skutki złego odżywiania się • wykazuje, że WZW A, WZW B i WZW C są chorobami związanymi z higieną układu pokarmowego • omawia zasady profilaktyki choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zatrucia pokarmowego i raka jelita grubego • analizuje indeks masy ciała w zależności od stosowanej diety |
• wykazuje zależność między higieną odżywiania się a chorobami układu pokarmowego
• demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia • wskazuje zasady profilaktyki próchnicy zębów • wyjaśnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną i dostosowaną do potrzeb organizmu (wiek, stan zdrowia, tryb życia, aktywność fizyczna, pora roku) • układa odpowiednią dietę dla uczniów z nadwagą i niedowagą |
• przygotowuje i prezentuje wystąpienie w dowolnej formie na temat chorób związanych z zaburzeniami łaknienia i przemiany materii
• uzasadnia koniecznośćbadań przesiewowych w celu wykrywania wczesnych stadiów raka jelita grubego |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
V. Układ krążenia |
16. Budowa i funkcje krwi | • podaje nazwy elementów morfotycznych krwi
• wymienia grupy krwi • wymienia składniki biorące udział w krzepnięciu krwi |
• omawia funkcje krwi
• wymienia grupy krwi i wyjaśnia, co stanowi podstawę ich wyodrębnienia • wyjaśnia, co to jest konflikt serologiczny |
• omawia znaczenie krwi
• charakteryzuje elementy morfotyczne krwi • omawia rolę hemoglobiny • przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa • przewiduje skutki konfliktu serologicznego |
• omawia zasady transfuzji krwi
• wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi • rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej |
• uzasadnia potrzebę wykonywania badań zapobiegających konfliktowi serologicznemu
• analizuje wyniki laboratoryjnego badania krwi |
17. Krwiobiegi | • wymienia narządy układu krwionośnego
• z pomocą nauczyciela omawia na podstawie ilustracji mały i duży obieg krwi |
• omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego
• porównuje budowę i funkcje żył, tętnic oraz naczyń włosowatych • opisuje funkcje zastawek żylnych |
• porównuje krwiobiegi mały i duży
• opisuje drogę krwi płynącej w małym i dużym krwiobiegu |
• rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne
na ilustracji • wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami |
• analizuje związek przepływu krwi w naczyniach
z wymianą gazową |
|
18. Budowa
i działanie serca |
• lokalizuje położenie serca we własnym ciele
• wymienia elementy budowy serca • podaje prawidłową wartość pulsu i ciśnienia zdrowego człowieka |
• rozpoznaje elementy budowy serca i naczynia krwionośnego na schemacie (ilustracji z podręcznika)
• wyjaśnia, czym jest puls |
• opisuje mechanizm pracy serca
• omawia fazy cyklu pracy serca • mierzy koledze puls • wyjaśnia różnicę między ciśnieniem skurczowym a ciśnieniem rozkurczowym krwi |
• wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca
• porównuje wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego krwi • omawia doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi |
• planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi | |
19. Higiena i choroby układu krwionośnego | • wymienia choroby układu krwionośnego
• omawia pierwszą pomoc w wypadku krwawień i krwotoków |
• wymienia przyczyny chorób układu krwionośnego
• wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego |
• analizuje przyczyny chorób układu krwionośnego
• charakteryzuje objawy krwotoku żylnego i tętniczego • wyjaśnia, na czym polega białaczka i anemia • przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krwionośnego |
• przygotowuje port folio na temat chorób układu krwionośnego
• demonstruje pierwszą pomoc w wypadku krwotoków • wyjaśnia znaczenie badań profilaktycznych chorób układu krwionośnego |
• wyszukuje i prezentuje
w dowolnej formie materiały edukacyjne oświaty zdrowotnej na temat chorób społecznych: miażdżycy, nadciśnienia tętniczego i zawałów serca |
|
20. Układ limfatyczny | • wymienia cechy układu limfatycznego
• wymienia narządy układu limfatycznego |
• opisuje budowę układu limfatycznego
• omawia rolę węzłów chłonnych |
• opisuje rolę układu limfatycznego | • rozpoznaje na ilustracji lub schemacie narządy układu limfatycznego | • porównuje układ limfatyczny z układem krwionośnym |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
V. Układ krążenia |
21. Budowa
i funkcjonowanie układu odpornościowego |
• wymienia elementy układu odpornościowego
• wymienia rodzaje odporności • przedstawia różnice między surowicą a szczepionką |
• wyróżnia odporność swoistą i nieswoistą, czynną i bierną, naturalną i sztuczną
• definiuje szczepionkę i surowicę jako czynniki odpowiadające za odporność nabytą |
• omawia rolę elementów układu odpornościowego
• charakteryzuje rodzaje odporności • określa zasadę działania szczepionki i surowicy |
• wyjaśnia mechanizm działania odporności swoistej
• opisuje rodzaje leukocytów • odróżnia działanie szczepionki od działania surowicy |
• analizuje wykaz szczepień
w swojej książeczce zdrowia • ocenia znaczenie szczepień |
22. Zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego | • wymienia czynniki mogące wywołać alergie
• opisuje objawy alergii |
• określa przyczynę choroby AIDS
• wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów • podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać |
• wyjaśnia sposób zakażenia HIV
• wskazuje drogi zakażenia się HIV • wskazuje zasady profilaktyki AIDS |
• uzasadnia, że alergia jest związana z nadwrażliwością układu odpornościowego
• ilustruje przykładami znaczenie transplantologii |
• przedstawia znaczenie przeszczepów oraz zgody na transplantację narządów po śmierci | |
VI. Układ oddechowy |
23. Budowa i rola układu oddechowego | • wymienia odcinki układu oddechowego
• rozpoznaje na ilustracji narządy układu oddechowego |
• omawia funkcje elementów układu oddechowego
• opisuje rolę nagłośni • na podstawie własnego organizmu przedstawia mechanizm wentylacji płuc |
• wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej
• wykazuje związek budowy elementów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami |
• odróżnia głośnię i nagłośnię
• demonstruje mechanizm modulacji głosu • definiuje płuca jako miejsce wymiany gazowej • wykazuje związek między budową a funkcją płuc |
• wykonuje z dowolnych materiałów model układu oddechowego
• wyszukuje odpowiednie metody i bada pojemność własnych płuc |
24. Mechanizm wymiany gazowej | • wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji płuc
• demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu • z pomocą nauczyciela omawia doświadczenie wykrywające obecność CO2w wydychanym powietrzu |
• wskazuje różnice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu
• przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych • omawia zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym • oblicza liczbę wdechów i wydechów przed wysiłkiem fizycznym i po nim • z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność CO2 w wydychanym powietrzu |
• wyróżnia procesy wentylacji płuc i oddychania komórkowego
• opisuje dyfuzję O2 i CO2zachodzącą w pęcherzykach płucnych • wyjaśnia zależność między liczbą oddechów a wysiłkiem fizycznym • na przygotowanym sprzęcie samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność CO2 w wydychanym powietrzu |
• interpretuje wyniki doświadczenia wykrywającego CO2
w wydychanym powietrzu • przedstawia graficznie zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym • analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach • omawia obserwację dotyczącą wpływu wysiłku fizycznego na częstość oddechów • samodzielnie przygotowuje zestaw laboratoryjny i przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność CO2 w wydychanym powietrzu |
• planuje i wykonuje obserwację wpływu wysiłku fizycznego na częstość oddechów
• wyszukuje odpowiednie informacje, planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność CO2 w wydychanym powietrzu |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
VI. Układ oddechowy |
25. Oddychanie komórkowe | • definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania komórkowego
• wskazuje ATP jako nośnik energii |
• zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy | • określa znaczenie oddychania komórkowego
• zapisuje za pomocą symboli chemicznych równanie reakcji ilustrujące utlenianie glukozy • omawia rolę ATP w organizmie |
• wyjaśnia sposób magazynowania energii wATP | • opisuje zależność między ilością mitochondriów
a zapotrzebowaniem narządów na energię |
26. Higiena i choroby układu oddechowego | • definiuje kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu
• wymienia choroby układu oddechowego • wymienia czynniki wpływające na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego |
• wskazuje źródła infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych
• określa sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego • opisuje przyczyny astmy • omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu • omawia wpływ zanieczyszczeń pyłowych na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego |
• podaje objawy wybranych chorób układu oddechowego
• wyjaśnia związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób układu oddechowego • opisuje zasady profilaktyki anginy, gruźlicy i raka płuc • rozróżnia czynne i bierne palenie tytoniu |
• wykazuje zależność między zanieczyszczeniem środowiska
a zachorowalnością na astmę • demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w wypadku zatrzymania oddechu • analizuje wpływ palenia tytoniu na funkcjonowanie układu oddechowego • wyszukuje w dowolnych źródłach informacje na temat przyczyn rozwoju raka płuc |
• przeprowadza według podanego schematu
i pod opieką nauczyciela badanie zawartości substancji smolistych w jednym papierosie • przeprowadza wywiad w przychodni zdrowia na temat profilaktyki chorób płuc |
|
VII. Układ wydalniczy |
27. Budowa
i działanie układu wydalniczego |
• wymienia przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka
• wymienia narządy układu wydalniczego |
• wyjaśnia pojęcia wydalanie
i defekacja • wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii • wymienia CO2 i mocznik jako zbędne produkty przemiany materii |
• porównuje wydalanie i defekację
• omawia na podstawie ilustracji proces powstawania moczu • wskazuje na modelu lub ilustracji miejsce powstawania moczu pierwotnego • opisuje sposoby wydalania mocznika i CO2 |
• rozpoznaje na modelu lub materiale świeżym warstwy budujące nerkę
• omawia rolę układu wydalniczego w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu |
• wykonuje z dowolnego materiału model układu moczowego
• tworzy schemat przemian substancji odżywczych od zjedzenia do wydalenia |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
VII. Układ wydalniczy |
28. Higiena i choroby układu wydalniczego | • wymienia zasady higieny układu wydalniczego
• wymienia choroby układu wydalniczego |
• wskazuje na zakażenia dróg moczowych i kamicę nerkową jako choroby układu wydalniczego
• wymienia badania stosowane w profilaktyce tych chorób • określa dzienne zapotrzebowanie organizmu człowieka na wodę |
• omawia przyczyny chorób układu wydalniczego
• omawia na ilustracji przebieg dializy • wyjaśnia znaczenie wykonywania badań kontrolnych moczu • wskazuje na konieczność okresowego wykonywania badań kontrolnych moczu |
• uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia chorób nerek
• ocenia rolę dializy w ratowaniu życia • uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego |
• analizuje własne wyniki laboratoryjnego badania moczu i na tej podstawie określa stan zdrowia własnego układu wydalniczego |
VIII. Regulacja nerwowo-hormonalna |
29. Budowa
i funkcjonowanie układu dokrewnego |
• wymienia gruczoły dokrewne
• wymienia przykłady hormonów • wskazuje na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów dokrewnych |
• klasyfikuje gruczoły
na gruczoły wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego • wyjaśnia pojęcie gruczoł dokrewny • wyjaśnia, czym są hormony • podaje przyczyny cukrzycy |
• określa cechy hormonów
• przyporządkowuje hormony do odpowiednich gruczołów, które je wytwarzają • charakteryzuje działanie insuliny i glukagonu |
• przedstawia biologiczną rolę hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów
• omawia znaczenie swoistego działania hormonów • wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu |
• uzasadnia, że nie należy bez konsultacji z lekarzem przyjmować preparatów i leków hormonalnych |
30. Zaburzenia funkcjonowania układu dokrewnego | • wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu | • wyjaśnia pojęcie równowaga hormonalna | • interpretuje skutki nadmiaru i niedoboru hormonów | • uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą | • analizuje i wykazuje różnice między cukrzycą typu 1 i 2 | |
31. Budowa i rola układu nerwowego | • wymienia funkcje układu nerwowego
• wymienia elementy budowy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego • rozpoznaje na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy |
• opisuje elementy budowy komórki nerwowej
• wskazuje na ilustracji neuronu przebieg impulsu nerwowego • wyróżnia somatyczny i autonomiczny układ nerwowy |
• opisuje funkcje układu nerwowego
• porównuje działanie układów nerwowego i dokrewnego • wykazuje związek budowy komórki nerwowej z jej funkcją • omawia działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego |
• wyjaśnia sposób działania synapsy
• charakteryzuje funkcje somatycznego i autonomicznego układu nerwowego • porównuje funkcje współczulnej i przywspółczulnej części autonomicznego układu nerwowego |
• ocenia rolę regulacji nerwowo-hormonalnej w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
VIII. Regulacja nerwowo-hormonalna |
32. Ośrodkowy układ nerwowy | • wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia
• wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego |
• wskazuje elementy budowy rdzenia kręgowego
na ilustracji |
• opisuje budowę rdzenia kręgowego
• objaśnia na ilustracji budowę mózgowia |
• określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną
w stosunku do pozostałych części układu nerwowego |
• uzasadnia nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku
do pozostałych części układu nerwowego |
33. Obwodowy układ nerwowy. Odruchy | • wymienia rodzaje nerwów obwodowych
• podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych |
• wyróżnia włókna czuciowe i ruchowe
• omawia na podstawie ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym • odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe |
• wyjaśnia różnicę między odruchem warunkowym a bezwarunkowym
• charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe • przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym |
• przedstawia rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się
• na podstawie rysunku wyjaśnia mechanizm odruchu kolanowego |
• dowodzi znaczenia odruchów warunkowych
i bezwarunkowych w życiu człowieka • demonstruje na koledze odruch kolanowy i wyjaśnia działanie tego odruchu |
|
34. Higiena i choroby układu nerwowego | • wymienia czynniki wywołujące stres
• podaje przykłady trzech chorób spowodowanych stresem |
• wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem
• wymienia przykłady chorób układu nerwowego • przyporządkowuje wybranym chorobom układu nerwowego charakterystyczne objawy |
• wyjaśnia dodatni
i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu • opisuje przyczyny nerwic • rozpoznaje cechy depresji • wymienia choroby układu nerwowego: padaczkę, autyzm, stwardnienie rozsiane, chorobę Alzheimera |
• analizuje przyczyny chorób układu nerwowego
• omawia wpływ snu na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz na odporność organizmu • charakteryzuje objawy depresji, padaczki, autyzmu, stwardnienia rozsianego, choroby Alzheimera |
• analizuje związek między prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu | |
IX. Narządy zmysłów |
35. Budowa i działanie narządu wzroku | • omawia znaczenie zmysłów w życiu człowieka
• rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochronny oka i gałkę oczną • wymienia elementy wchodzące w skład aparatu ochronnego oka • rozpoznaje na ilustracji elementy budowy oka |
• opisuje funkcje elementów aparatu ochronnego oka
• wyjaśnia pojęcie akomodacja oka • omawia znaczenie adaptacji oka • omawia funkcje elementów budowy oka |
• określa funkcję aparatu ochronnego oka
• wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami • opisuje drogę światła w oku • wskazuje lokalizację receptorów wzroku • ilustruje w formie prostego rysunku drogę światła w oku i powstawanie obrazu na siatkówce |
• omawia powstawanie obrazu na siatkówce
• planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące reakcję tęczówki na światło o różnym natężeniu • ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku i powstawanie obrazu na siatkówce oraz wyjaśnia rolę soczewki w tym procesie |
• przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność tarczy nerwu wzrokowego w oku
• ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku oraz z użyciem odpowiedniej terminologii tłumaczy powstawanie i odbieranie wrażeń wzrokowych |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
IX. Narządy zmysłów |
36. Ucho – narząd słuchu
i równowagi |
• rozpoznaje na ilustracji elementy budowy ucha
• wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne |
• wskazuje na ilustracji położenie narządu równowagi
• wymienia funkcje poszczególnych elementów ucha |
• charakteryzuje funkcje poszczególnych elementów ucha
• omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego |
• wyjaśnia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków
• wskazuje lokalizację receptorów słuchu i równowagi w uchu • wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi |
• analizuje przebieg bodźca słuchowego, uwzględniając przetwarzanie fal dźwiękowych na impulsy nerwowe |
37. Higiena oka i ucha | • wymienia wady wzroku
• omawia zasady higieny oczu • wymienia choroby oczu i uszu |
• rozpoznaje na ilustracji krótkowzroczność
i dalekowzroczność • definiuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę • omawia przyczyny powstawania wad wzroku |
• charakteryzuje wady wzroku
• wyjaśnia, na czym polega daltonizm i astygmatyzm • charakteryzuje choroby oczu • omawia sposób korygowania wad wzroku |
• rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku
• analizuje, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu |
• wyszukuje informacje na temat źródeł hałasu w swoim miejscu zamieszkania
• analizuje źródła hałasu w najbliższym otoczeniu i wskazuje na sposoby jego ograniczenia |
|
38. Zmysły powonienia, smaku i dotyku | • przedstawia rolę zmysłów powonienia, smaku i dotyku
• wskazuje rozmieszczenie receptorów powonienia, smaku i dotyku • wymienia podstawowe smaki • wymienia bodźce odbierane przez receptory skóry • omawia rolę węchu w ocenie pokarmów |
• wymienia rodzaje kubków smakowych
• omawia doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku |
• wskazuje położenie kubków smakowych na języku
• z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku |
• uzasadnia, że skóra jest narządem dotyku
• analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowych w skórze • wykonuje na podstawie opisu doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku |
• planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku | |
X. Rozmnażanie i rozwój człowieka | 39. Męski układ rozrodczy | • wymienia męskie narządy rozrodcze
• wskazuje na ilustracji męskie narządy rozrodcze • wymienia męskie cechy płciowe |
• omawia budowę plemnika i wykonuje jego schematyczny rysunek
• omawia proces powstawania nasienia • określa funkcję testosteronu • wymienia funkcje męskiego układu rozrodczego |
• opisuje funkcje poszczególnych elementów męskiego układu rozrodczego | • uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską
• wykazuje zależność między produkcją hormonów płciowych a zmianami zachodzącymi w ciele mężczyzny |
• wyjaśnia wspólną funkcjonalność prącia jako narządu wydalania i narządu rozrodczego |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
X. Rozmnażanie i rozwój człowieka |
40. Żeński układ rozrodczy | • wymienia żeńskie narządy rozrodcze
• wskazuje na ilustracji żeńskie narządy rozrodcze • wymienia żeńskie cechy płciowe |
• opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego | • charakteryzuje pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe żeńskie cechy płciowe
• opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych |
• wykazuje związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją | • analizuje podobieństwa i różnice w budowie
męskich i żeńskich układów narządów: rozrodczego i wydalniczego |
41. Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego | • wymienia żeńskie hormony płciowe
• wymienia kolejne fazy cyklu miesiączkowego |
• wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne
• definiuje jajnik jako miejsce powstawania komórki jajowej |
• interpretuje ilustracje przebiegu cyklu miesiączkowego | • omawia zmiany hormonalne i zmiany w macicy zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowego
• analizuje rolę ciałka żółtego |
• wyznacza dni płodne i niepłodne u kobiet
w różnych dniach cyklu miesiączkowego i z różną długością cyklu |
|
42. Rozwój człowieka– od poczęcia do narodzin | • wymienia nazwy błon płodowych
• podaje długość trwania rozwoju płodowego • wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży |
• porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia
• wyjaśnia znaczenie pojęcia zapłodnienie • omawia zasady higieny zalecane dla kobiet ciężarnych • podaje czas trwania ciąży • omawia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu |
• charakteryzuje funkcje błon płodowych
• charakteryzuje okres rozwoju płodowego • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży • charakteryzuje etapy porodu |
• analizuje funkcje łożyska
• uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży • omawia mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej |
• wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat rozwoju prenatalnego | |
43. Rozwój człowieka – od narodzin
do starości |
• wymienia etapy życia człowieka
• wymienia rodzaje dojrzałości |
• określa zmiany rozwojowe u swoich rówieśników
• opisuje objawy starzenia się organizmu • wymienia różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców |
• charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe
• przedstawia cechy oraz przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka |
• analizuje różnice między przekwitaniem a starością
• przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany zachodzące w organizmie |
• tworzy w dowolnej formie prezentację na temat dojrzewania
• tworzy port folio ze zdjęciami swojej rodziny, której członkowie znajdują się w różnych okresach rozwoju |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
X. Rozmnażanie i rozwój człowieka |
44. Higiena i choroby układu rozrodczego | • wymienia choroby układu rozrodczego
• wymienia choroby przenoszone drogą płciową • wymienia naturalne i sztuczne metody planowania rodziny |
• wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego
• przyporządkowuje chorobom źródła zakażenia • wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIV a chorobą AIDS • wymienia drogi zakażenia wirusami: HIV, HBV, HCV i HPV • przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową |
• wyjaśnia konieczność regularnych wizyt
u ginekologa • przyporządkowuje chorobom ich charakterystyczne objawy • omawia zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez wirusy: HIV, HBV, HCV i HPV • porównuje naturalne i sztuczne metody planowania rodziny |
• wymienia ryzykowne zachowania seksualne, które mogą prowadzić do zakażenia HIV
• przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia wirusami: HIV, HBV, HCV i HPV • uzasadnia konieczność wykonywania badań kontrolnych jako sposobu wczesnego wykrywania raka piersi, raka szyjki macicy i raka prostaty |
• wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat planowanych szczepień przeciwko
wirusowi brodawczaka, który wywołuje raka szyjki macicy • ocenia naturalne i sztuczne metody antykoncepcji |
XI. Równowaga wewnętrzna organizmu |
45. Równowaga wewnętrzna organizmu – homeostaza | • własnymi słowami wyjaśnia, na czym polega homeostaza
• wyjaśnia mechanizm termoregulacji u człowieka • wskazuje drogi wydalania wody z organizmu |
• wykazuje na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy zależność działania układów pokarmowego
i krwionośnego • opisuje, jakie układy narządów mają wpływ na regulację poziomu wody we krwi |
• wyjaśnia, na czym polega homeostaza
• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wykazuje zależność działania układów: nerwowego, pokarmowego i krwionośnego • na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wyjaśnia mechanizm regulacji poziomu glukozy we krwi |
• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wykazuje zależność działania poszczególnych układów narządów w organizmie człowieka
• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wyjaśnia, jakie układy narządów biorą udział w mechanizmie regulacji poziomu glukozy we krwi |
• analizuje i wykazuje rolę regulacji nerwowo-
-hormonalnej w utrzymaniu homeostazy |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań | ||||
ocena dopuszczająca | ocena dostateczna | ocena dobra | ocena bardzo dobra | ocena celująca | ||
XI. Równowaga wewnętrzna organizmu |
46. Choroba – zaburzenie homeostazy | • omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia człowieka
• podaje przykłady trzech chorób zakaźnych wraz z czynnikami, które je wywołują • wymienia choroby cywilizacyjne • wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów |
• opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne
• podaje przykłady wpływu środowiska na życie i zdrowie człowieka • przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka • przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych • klasyfikuje podaną chorobę do grupy chorób cywilizacyjnych lub zakaźnych • omawia znaczenie szczepień ochronnych • wskazuje alergie jako skutek zanieczyszczenia środowiska • wskazuje metody zapobiegania chorobom cywilizacyjnym |
• charakteryzuje czynniki wpływające na zdrowie człowieka
• przedstawia znaczenie pojęć zdrowie i choroba • rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne • wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób • podaje kryterium podziału chorób na choroby zakaźne i cywilizacyjne • podaje przykłady szczepień obowiązkowych i nieobowiązkowych • wyjaśnia przyczyny powstawania chorób społecznych |
• wykazuje wpływ środowiska na zdrowie
• uzasadnia, że antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza (dawka, godziny przyjmowania leku i długość kuracji) • dowodzi, że stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych • uzasadnia, że nerwice są chorobami cywilizacyjnymi • uzasadnia konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych |
• formułuje argumenty przemawiające za tym,
że nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować ogólnodostępnych leków oraz suplementów |
47. Uzależnienia | • podaje przykłady używek
• wymienia skutki zażywania niektórych substancji psychoaktywnych na stan zdrowia |
• przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny
i niektórych leków (zwłaszcza oddziałujących na psychikę) |
• opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie
• omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu • wyjaśnia mechanizm powstawania uzależnień • wyjaśnia znaczenie profilaktyki uzależnień |
• wykazuje zależność między przyjmowaniem używek
a powstawaniem nałogu • wskazuje alternatywne zajęcia pomagające uniknąć uzależnień |
• wykonuje w dowolnej formie prezentację na temat profilaktyki uzależnień |
Białystok, wrzesień 2018
Osoby realizujące:
Ewa Sakowicz
Edyta Wróbel