Jak ważna jest rola rodziców w procesie wychowania ?
W rozwoju dzieci bardzo ważną rolę odgrywa środowisko rodzinne. To w nim następuje uczenie się wzorców zachowań i więzi, które stanowią bazę dla relacji interpersonalnych w dalszym życiu. Jeżeli dziecko ma w środowisku rodzinnym korzystne doświadczenia , to będzie się to przekładać na lepsze relacje z innymi i lepsze przystosowanie do życia. Rodzice stanowią pewien wzorzec postępowania. Jeżeli w środowisku rodzinnym brakuje któregoś z rodziców, to dzieci wychowujące się w takich warunkach mogą mieć problem z przyswojeniem odpowiednich ról społecznych na późniejszym etapie życia. Nieprawidłowe wychowanie wiąże się często nie ze złą wolą rodziców, ale z brakiem potrzebnych umiejętności. Rola rodziny nie polega jedynie na ochranianiu i zaspokajaniu podstawowych potrzeb dziecka, ale na rozwijaniu jego osobowości i wspieraniu aktywności w poznawaniu świata.
Rodzice podejmują najcięższe i najtrudniejsze zadanie, jakim jest wychowanie małego dziecka na wartościowego, odpowiedzialnego człowieka, zdolnego do współżycia i współdziałania w społeczeństwie.
To przede wszystkim rodzice zaspokajają podstawowe potrzeby biologiczne i psychiczne dziecka. Zaspokajają przede wszystkim potrzebę miłości i akceptacji, dają poczucie bezpieczeństwa a zarazem kształtują nowe potrzeby poznawcze, emocjonalne i społeczne, potrzebę życzliwości, uznania.
To rodzice poprzez stałe przebywanie z dzieckiem dostarczają mu wiedzy o otaczającym świecie, a co najważniejsze staja się modelami osobowości i wzorami zachowań w konkretnych sytuacjach życiowych. Przekazują dziecku określony system wartości i norm moralnych, etycznych i społecznych.

Dziecko uczy się przede wszystkim przez:
• Naśladownictwo
-rodzice stają się modelami, osobami znaczącymi bo uruchamiają mechanizmy naśladownictwa;
• Identyfikację
-są źródłem wiedzy, bo często stanowią źródło podziwu i chęci utożsamiania się
z nimi. Rodzina to pierwsze i najważniejsze środowisko wychowania. Ma ono ogromny wpływ i znaczenie na rozwój dziecka. Na jego rozwój mają ogromny wpływ czynniki psychologiczne tzn. osobowość rodziców, łączące ich więzi emocjonalne. Nie bez znaczenia jest również liczebność rodziny, jej status społeczny, ekonomiczny, zawodowy.
• Autorytet
-rodzice ustalają hierarchię wartości, uczą życia z godnie z interesami i dobrem innych ludzi.

W naszym codziennym życiu spotykamy trzy postawy rodzicielskie:
1. Autokratyczna:
• rodzice nie uwzględniają potrzeb dziecka, jego praw, posługują się bronią strachu i zmuszają dziecko do określonego zachowania, doskonale wiedzą co jest prawidłowe a co błędne. To oni wydają rozkazy, komenderują, osadzają, całkowicie ignorując dziecko. Poprzez ciągłe karanie, uciekanie się do „rządów silnej ręki” działają destrukcyjnie. Takie wychowanie wywołuje u dziecka bunt i przekorę lub powoduje jego zamknięcie się, zalęknienie itp. W takiej rodzinie bardzo często rodzą się zachowania agresywne -pamiętajmy dziecko uczy się przez naśladownictwo. Zachowanie agresywne to także chęć odwetu ze strony dziecka za doznane upokorzenie. Tacy rodzice mają też bardzo wysokie aspiracje, chcą ukształtować dziecko wg idealnego wzorca nie licząc się z jego realnymi możliwościami. Konflikty, które powstają są rozwiązywane z pozycji, że rodzice zmuszają dziecko do podporządkowania się co wywołuje u dziecka poczucie krzywdy. Komunikacja w takiej rodzinie polega tylko i wyłączanie na wydawaniu rozkazów, niesłuchaniu dziecka. Mechanizmy obronne dziecka to: opór, bunt, złość, gniew, brak sił twórczych, przymilanie się, agresja.
2. Liberalna
• to rodzice ulegli, ustępujący, spełniający wszelkie zachcianki dziecka, pozostawiający dziecku swobodę, wyznający zasadę „spokój za wszelką cenę”. Są to również rodzice wychowujący dzieci w „cieplarnianych warunkach” -usuwają z życia dziecka wszelkie przeszkody. Takie wychowanie dziecka umacnia w nim egoizm, niechęć do współdziałania, brak szacunku dla innych. Są to dzieci bardzo częstonieopanowane, impulsywne, nie biorące pod uwagę
uczuć innych ludzi. Dzieci te mają trudności w kontaktach z rówieśnikami i z dostosowaniem się do warunków panujących w szkole.
3. Demokratyczna
• rodzice zaspokajają potrzeby dziecka: biologiczne, poczucie bezpieczeństwa, miłości, akceptacji, szacunku, przynależności, wspólnoty, skutecznej komunikacji, otwartości na świat.

Taka rodzina wie:
• dziecko jest bezcennym skarbem,
• jest bezbronne, należy je chronić,
• ma potrzeby,
• jest niedojrzałe, ma prawo do błędów.

Podstawową cechą takiej rodziny jest:
• bezwarunkowa akceptacja i miłość,
• poszanowanie praw dziecka,
• potrafi słuchać i rozmawiać z dzieckiem,
• dysponuje autorytetem wywodzącym się z wiedzy i doświadczenia,
• współdziała, jest stale gotowa do uczestnictwa w życiu dziecka,
• stawia wymagania, którym dziecko potrafi sprostać.

Dzieci w takiej rodzinie są:
• samodzielne, niezależne, twórcze,
• umieją sobie radzić w trudnych sytuacjach,
• przejawiają mniej agresywnych zachowań,
• zdobywają poczucie własnej wartości, poczucie bezpieczeństwa,
• dziecko rozwija się społecznie, w sytuacjach konfliktowych umie spojrzeć na problem oczyma drugiej osoby,
• dziecko identyfikuje się z osobą znaczącą -rodzicem.

Rodzina dysfunkcyjna
• to alkoholizm rodziców, przemoc we wszelkiej postaci lub choroba psychiczna. To także
rodzina rozbita. W takiej rodzinie dziecko doświadcza:
• życia w ciągłym stresie,
• zaprzecza na zewnątrz istnienie problemu (ukrywa),
• to izolacja społeczna rodziny,
• następuje zamiana ról (dziecko przejmuje obowiązki ponad, swoje siły),
• to wstyd, bezradność, niepewność, poczucie winy, lęku, żalu oraz tłumionej złości.
Dziecko musi się przystosować, bo jest zbyt słabe aby zmienić zaistniałą sytuację. Taka rodzina powoduje u dziecka : frustrację-niezdolność do zaspokajania i rozumienia potrzeb dziecka,
inwazyjność –przemoc.

Przyczyny agresji w rodzinie:
• brak ciepła, zaangażowania sprawami swego dziecka,
• pobłażliwość i przyzwolenie dla dziecka na stosowanie agresji wobec innych,
• brak jasnego przekazu co jest dobre a co złe,
• stosowanie agresji i przemocy przez rodziców w kontaktach między dorosłymi i w stosunku do samego dziecka,
• wychowywane „dziecko nie ma głosu”,
• kryzysy domowe (kłótnie, rozwód),
• podwójne wzorce zachowań (co innego się mówi co innego robi),
• brak jasnych granic jak dziecku wolno się zachować a jak nie.

Apel do rodziców
1. Interesujcie się życiem waszych dzieci.
2. Starajcie się poznać ich problemy, przyjaciół – jak i z kim spędzają wolny czas.
3. Organizujcie życie domowe z zachowaniem właściwej proporcji pracy i wypoczynku w atmosferze miłości i zrozumienia.
4. Zapewnijcie dziecku własne terytorium w domu.
5. Nie doprowadzajcie do ostrych konfliktów i awantur.
6. Postępujcie serdecznie ale konsekwentnie.
7. Czuwajcie i interesujcie się sprawami dziecka, ale zawsze z zachowaniem dyskrecji.
8. Zachęcajcie, chwalcie, nagradzajcie (lecz nie pieniędzmi).
9. Prowadźcie rozmowy.
10. Powstałe konflikty rozwiązujcie w sposób kompromisowy.
11. Kontaktujcie się na bieżąco ze szkołą. Bardzo ważna jest współpraca rodzic -szkoła w procesie wychowywania dziecka. Nie czekajcie, aż problemy i zaległości w nauce staną się nie do nadrobienia. Swoją pomocą służą zarówno wychowawcy, nauczyciele, terapeuci i pedagodzy szkolni.

Jeśli nie wiecie, co robić z dzieckiem wspólnie w domu, oto 100 pomysłów do wykorzystania:

 

Opracowanie mgr Ewa Stankiewicz