Wymagania na poszczególne oceny z historii w klasie 5 szkoły podstawowej w roku szkolnym 2018/2019
* Gwiazdką oznaczono tematy dodatkowe (nieobowiązkowe) z podstawy programowej
| Temat lekcji | Zagadnienia | Wymagania na poszczególne oceny | |||||
| dopuszczająca | dostateczna | dobra | bardzo dobra | celująca | |||
| Rozdział 1. Pierwsze cywilizacje | |||||||
| 1. Życie pierwszych ludzi | ·pochodzenie człowieka
·różnice między koczowniczym a osiadłym trybem życia ·życie człowieka pierwotnego ·epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza ·początki rolnictwa i udomowienie zwierząt ·dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza ·terminy: pięściak, hodowla, koczowniczy tryb życia, osiadły tryb życia, rewolucja neolityczna, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: koczowniczy i osiadły tryb życia, pięściak
– opisuje różnice między człowiekiem pierwotnym a współczesnym – potrafi wyjaśnić, jakie korzyści daje człowiekowi umiejętność uprawy ziemi i hodowli zwierząt – wyjaśnia, dlaczego narzędzia metalowe są lepsze od kamiennych |
– poprawnie posługuje się terminami: pięściak, hodowla, koczowniczy tryb życia, osiadły tryb życia, rewolucja neolityczna, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza
– przedstawia, skąd wywodzą się praludzie – opisuje życie ludzi pierwotnych – charakteryzuje epoki kamienia, brązu i żelaza – wyjaśnia znaczenie nabycia umiejętności wskrzeszania ognia przez człowieka
|
– porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym
– wyjaśnia, na czym polegała rewolucja neolityczna – przedstawia dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza |
– wskazuje umiejętności, których nabycie umożliwiło ludziom przejście na osiadły tryb życia
– wyjaśnia skutki rewolucji neolitycznej – wskazuje szlaki, którymi ludność zasiedliła różne kontynenty
|
– wyjaśnia pojęcie ewolucji
– charakteryzuje kierunki ewolucji człowieka – porównuje poziom cywilizacyjny ludzi w różnych epokach |
|
| 2. Miasta- państwa
Mezopotamii |
·Mezopotamia jako kolebka cywilizacji
·znaczenie wielkich rzek dla rozwoju najstarszych cywilizacji ·osiągnięcia cywilizacyjne mieszkańców Mezopotamii ·powstanie pierwszych państw ·zajęcia różnych grup społecznych ·Kodeks Hammurabiego ·terminy: cywilizacja, Mezopotamia, Bliski Wschód, Babilonia, Sumerowie, kanał nawadniający, kodeks, pismo klinowe, zikkurat, podatki |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: cywilizacja, kanał nawadniający, kodeks
– wyjaśnia, jaką funkcję mogą pełnić rzeki w życiu człowieka – wskazuje na mapie: obszar Mezopotamii – wyjaśnia zasadę oko za oko, ząb za ząb
|
– poprawnie posługuje się terminami: cywilizacja, Mezopotamia, Bliski Wschód, Babilonia, Sumerowie, kanał nawadniający, kodeks, pismo klinowe, zikkurat, podatki
– samodzielnie wskazuje na mapie: obszar Mezopotamii, Tygrys, Eufrat, Ur, Babilon – wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacyjne ludów starożytnej Mezopotamii
|
– opisuje rolę wielkich rzek w rozwoju rolnictwa, handlu i komunikacji
– charakteryzuje i podaje przykłady państw-miast z terenu Mezopotamii – wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa w życiu społecznym
|
– objaśnia różnicę między prawem zwyczajowym a skodyfikowanym
– tłumaczy, w jaki sposób powstawały pierwsze państwa
|
– przedstawia kraje leżące obecnie na obszarze dawnej Mezopotamii
– wymienia współczesne przedmioty, których powstanie było możliwe dzięki osiągnięciom ludów Mezopotamii
|
|
| 3. W Egipcie
faraonów |
·Egipt jako przykład starożytnej cywilizacji
·Egipt darem Nilu ·osiągnięcia cywilizacji egipskiej ·struktura społeczna ·wierzenia Egipcjan jako przykład religii politeistycznej ·terminy: faraon, politeizm, piramidy, hieroglify, mumifikacja, sarkofag |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: piramida, faraon
– wskazuje na mapie: Egipt oraz Nil – opisuje wygląd piramid – porównuje wygląd hieroglifów i pisma współczesnego |
– poprawnie posługuje się terminami: faraon, politeizm, piramidy, hieroglify, mumifikacja, sarkofag
– wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacji egipskiej – opisuje zakres władzy faraona |
– wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej
– przedstawia strukturę społeczną Egiptu – podaje przykłady bogów i charakteryzuje wierzenia Egipcjan
|
– wyjaśnia powiązania między wierzeniami Egipcjan a ich osiągnięciami w dziedzinie budownictwa i medycyny
– opisuje, w jaki sposób wznoszono piramidy
|
– opisuje etapy pochówku faraonów
– charakteryzuje najbardziej znane przykłady sztuki egipskiej (Sfinks, Dolina Królów, grobowiec Tutenchamona, popiersie Neferetiti), piramidy w Gizie, świątynia Abu Simbel |
|
| 4. W starożytnym Izraelu | ·judaizm jako przykład religii monoteistycznej
·biblijne dzieje Izraelitów ·Dekalog i Tora ·postaci biblijne: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon ·terminy: judaizm, Tora, Jahwe, Dekalog, Mesjasz, synagoga, Mesjasz, Ziemia Obiecana, Arka Przymierza, monoteizm, plemię, Palestyna, prorok, Świątynia Jerozolimska |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: Tora, Żydzi, Dekalog
– wyjaśnia, o czym opowiada Biblia – wymienia najważniejsze postaci biblijne związane z dziejami Żydów
|
– poprawnie posługuje się terminami: judaizm, Tora, Jahwe, Dekalog, Mesjasz, synagoga, Mesjasz, Ziemia Obiecana, Arka Przymierza, monoteizm, plemię, Palestyna, prorok, Świątynia Jerozolimska
– wskazuje na mapie: Palestynę, Jerozolimę –wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem
|
– opisuje główne etapy historii Izraelitów
– charakteryzuje judaizm – porównuje wierzenia Egiptu oraz Izraela
|
– charakteryzuje dokonania najważniejszych przywódców religijnych i politycznych Izraela (Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon)
– wskazuje na podobieństwa i różnice pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem
|
– wyjaśnia terminy: synagoga, rabin
– podaje przykład synagogi we współczesnej Polsce |
|
| 5. Cywilizacje Indii i Chin | ·osiągnięcia cywilizacyjne Dalekiego Wschodu
·system kastowy w Indiach ·cywilizacja Doliny Indusu ·terminy: Daleki Wschód, Ariowie, kasta, hinduizm, Wielki Mur Chiński, Jedwabny Szlak |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: Daleki Wschód, Wielki Mur Chiński
– wskazuje na mapie: Indie, Chiny – przy pomocy nauczyciele wyjaśnia, dlaczego jedwab i porcelana były towarami poszukiwanymi na Zachodzie |
– poprawnie posługuje się terminami: Daleki Wschód, Ariowie, kasta, hinduizm, Wielki Mur Chiński, Jedwabny Szlak
– wymienia osiągnięcia cywilizacji doliny Indusu – wymienia osiągnięcia cywilizacji chińskiej – wyjaśnia, kiedy narodziło się cesarstwo chińskie |
– opisuje system kastowy w Indiach
– charakteryzuje wierzenia hinduistyczne
|
– charakteryzuje rolę Jedwabnego Szlaku w kontaktach między Wschodem a Zachodem
– przedstawia terakotową armię jako zabytek kultury chińskiej – wymienia i wskazuje na mapie: rzeki: Indus, Huang He, Jangcy |
– charakteryzuje buddyzm
– opowiada o filozofii Konfucjusza
|
|
| 6. Od hieroglifów do alfabetu | ·powstanie pisma i jego znaczenie dla rozwoju cywilizacji
·pismo a prehistoria i historia ·terminy: papirus, tabliczki gliniane, pismo obrazkowe, pismo klinowe, Fenicjanie, pismo alfabetyczne, alfabet łaciński |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: pismo obrazkowe, hieroglify,alfabet, pismo alfabetyczne
– wyjaśnia, do czego służy pismo – charakteryzuje polskie pismo jako przykład pisma alfabetycznego
|
– poprawnie posługuje się terminami: papirus, tabliczki gliniane, pismo obrazkowe, pismo klinowe, Fenicjanie, pismo alfabetyczne,alfabet łaciński
– wyjaśnia, w jaki sposób umiejętność pisania wpłynęła na dalsze osiągnięcia człowieka – porównuje pismo obrazkowe i alfabetyczne – wyjaśnia związek między wynalezieniem pisma a historią i prehistorią – omawia przyczyny wynalezienia pisma |
– wskazuje różne przykłady sposobów porozumiewania się między ludźmi i przekazywania doświadczeń
– przyporządkowuje różne rodzaje pisma do cywilizacji, które je stworzyły – wymienia przykłady materiałów pisarskich stosowanych w przeszłości
|
– wyjaśnia, w jaki sposób pismo obrazkowe przekształciło się w klinowe
– przedstawia genezę współczesnego pisma polskiego – wyjaśnia, jakie były trudności z odczytywaniem pisma obrazkowego |
– podaje przykłady narodów, które posługują się pismem sięgającym tradycją do pisma greckiego oraz do łaciny
– opowiada o przykładach alternatywnych języków umownych (alfabet Morse’a, język migowy)
|
|
| * Tajemnice sprzed wieków – Jak odczytano pismo Egipcjan? | ·wyprawa Napoleona do Egiptu
·hieroglify – litery czy słowa? ·postaci: Jean F. Champollion ·terminy: Kamień z Rosetty |
– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego po wielu stuleciach ludzie nie potrafili odczytać hieroglifów | – wyjaśnia, na czym polegały trudności w odczytaniu hieroglifów | – charakteryzuje i przedstawia znaczenie Kamienia z Rosetty
– wyjaśnia, jak udało się odczytać hieroglify |
– przedstawia postać oraz dokonania Jeana F. Champolliona | – wyjaśnia, jaki był wpływ wyprawy Napoleona do Egiptu oraz odczytania hieroglifów na pojawienie się egiptologii | |
| Rozdział 2. Starożytna Grecja | |||||||
| 1. Demokratyczne Ateny | ·warunki naturalne Grecji
·życie w greckiej polis ·cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej ·Perykles – najwybitniejszy przywódca demokratycznych Aten ·terminy: Hellada, Hellenowie, polis, demokracja, zgromadzenie ludowe, akropol, agora ·postaci historyczne: Perykles |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: demokracja, zgromadzenie ludowe
– przy pomocy nauczyciela opisuje wygląd greckiego polis i życie w nim na przykładzie Aten |
– poprawnie posługuje się terminami: Hellada, Hellenowie, polis, demokracja, zgromadzenie ludowe, akropol, agora
– wskazuje na mapie: Grecję, Ateny – wyjaśnia znaczenie terminu demokracja i charakteryzuje demokrację ateńską
|
– wyjaśnia wpływ warunków naturalnych Grecji na zajęcia ludności oraz sytuację polityczną (podział na polis)
– wyjaśnia, kim był Perykles – opisuje, kto posiadał prawa polityczne w Atenach |
– wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a współczesną demokracją parlamentarną
|
– wyjaśnia, w jaki sposób kultura grecka rozprzestrzeniła się w basenie Morza Śródziemnego
|
|
| *2. Sparta i wojny z Persami | ·ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty
·cechy i etapy wychowania spartańskiego ·powstanie i rozwój imperium perskiego ·wojny grecko-perskie ·terminy: Persowie, danina, sojusz, hoplita, falanga ·wydarzenia: bitwa pod Maratonem, bitwa pod Termopilami, bitwa pod Salaminą ·postaci historyczne: Dariusz, Kserkses, Leonidas |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: danina, sojusz
– przy pomocy nauczyciela przedstawia cele i charakter wychowania spartańskiego |
– poprawnie posługuje się terminami: danina, sojusz, hoplita, falanga
– przedstawia cele i charakter wychowania spartańskiego – wyjaśnia, dlaczego Spartan uważano za najlepszych wojowników greckich – wskazuje na mapie: Spartę, Persję – wyjaśnia, kim byli Dariusz, Kserkses i Leonidas |
– charakteryzuje ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty
– posługuje się wyrażeniami: spartańskie warunki, mówić lakonicznie – wyjaśnia przyczyny i opisuje przebieg wojen grecko-perskich – wskazuje na mapie: Maraton, Termopile, Salaminę – zaznacza na osi czasu daty: 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e. |
– opisuje, w jaki sposób walczyli starożytni Grecy
– wyjaśnia genezę biegów maratońskich – tłumaczy znaczenie zwrotu: wrócić z tarczą lub na tarczy
|
– porównuje ustroje Aten i Sparty
– opisuje przebieg bitwy pod Termopilami i ocenia postać króla Leonidasa
|
|
| 3. Bogowie i mity | ·wierzenia starożytnych Greków
·mity greckie ·najważniejsi greccy bogowie: Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes ·Homer i jego dzieła – Iliada i Odyseja ·terminy: Olimp, mity, heros, Partenon, Herakles, Achilles, Odyseusz, wojna trojańska, koń trojański ·postać historyczna: Homer |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:mity, heros
– przy pomocy nauczyciela charakteryzuje najważniejszych bogów greckich |
– poprawnie posługuje się terminami: Olimp, mity, heros, Partenon, Herakles, Achilles, Odyseusz, koń trojański
– przedstawia wierzenia starożytnych Greków – wskazuje na mapie: górę Olimp, Troję – wyjaśnia, kim był Homer
|
– charakteryzuje najważniejszych bogów greckich: opisuje ich atrybuty i dziedziny życia, którym patronowali
– omawia różne mity greckie – przedstawia treść Iliady i Odysei – wyjaśnia współczesne rozumienie wyrażenia: koń trojański |
– opisuje wybrane miejsca kultu starożytnych Greków
– omawia znaczenie wyroczni w życiu starożytnych Greków |
– wyjaśnia nawiązujące do mitologii związki frazeologiczne (frazeologizmy mitologiczne): objęcia Morfeusza,stajnia Augiasza, syzyfowa praca, męki Tantala, nić Ariadny
– opisuje archeologiczne poszukiwania mitycznej Troi
|
|
| 4. Kultura starożytnej Grecji | ·wspólne elementy w kulturze greckich polis
·najważniejsze dokonania sztuki greckiej ·narodziny teatru greckiego ·znaczenie filozofii w starożytnej Grecji i najwybitniejsi filozofowie ·grecka matematyka i medycyna ·rola sportu w życiu starożytnych Greków ·terminy: Wielkie Dionizje,amfiteatr, tragedia, komedia, filozofia, igrzyska, olimpiada, Olimpia, stadion, pięciobój olimpijski ·postaci historyczne:Fidiasz, Myron, Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Arystofanes, Sokrates, Platon, Arystoteles, Hipokrates, Pitagoras, Tales z Miletu |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: amfiteatr, igrzyska, olimpiada, stadion
– opisuje rolę sportu w codziennym życiu – przy pomocy nauczyciela opisuje, jak narodził się teatr grecki i jakie było jego znaczenie dla Hellenów
|
– poprawnie posługuje się terminami: Wielkie Dionizje, amfiteatr, tragedia, komedia, filozofia, igrzyska, olimpiada, Olimpia, stadion, pięciobój olimpijski
– wskazuje różne dziedziny kultury i sztuki rozwijane w starożytnej Grecji – opisuje charakter antycznych igrzysk sportowych
|
– opisuje charakter i cele antycznego teatru
– przedstawia dokonania nauki greckiej – objaśnia, czym jest filozofia, i przedstawia jej najwybitniejszych przedstawicieli – wyjaśnia, kim byli: Fidiasz, Myron, Sofokles, Pitagoras, Tales z Miletu, Sokrates, Platon, Arystoteles – zaznacza na osi czasu datę: 776 r. p.n.e.
|
– przedstawia współczesną tradycję igrzysk olimpijskich
– porównuje igrzyska antyczne ze współczesnymi
|
– charakteryzuje rolę kultury w życiu społecznym
– przybliża postać i dokonania Archimedesa – podaje przykłady wpływu dokonań starożytnych Greków na współczesną kulturę i naukę |
|
| *5. Imperium Aleksandra Wielkiego | ·podboje Aleksandra Wielkiego
·wojna z Persją (bitwy nad rzeczką Granik, pod Issos i pod Gaugamelą) ·wyprawa Aleksandra do Indii ·kulturowe skutki podbojów Aleksandra Wielkiego ·terminy: imperium, falanga macedońska, węzeł gordyjski, hellenizacja, kultura hellenistyczna ·postaci historyczne: Filip II, Aleksander Macedoński (Wielki) |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: imperium
– uzasadnia, dlaczego Aleksandra nazwano „Wielkim” – określa, na jakim obszarze toczyły się opisywane wydarzenia
|
– poprawnie posługuje się terminami: imperium, węzeł gordyjski, hellenizacja
– wskazuje na mapie: Macedonię, Persję, Indie i Aleksandrię w Egipcie – opisuje przebieg kampanii perskiej Aleksandra Macedońskiego – opisuje dokonania Filipa II i Aleksandra Macedońskiego (Wielkiego) |
– wyjaśnia charakter kultury hellenistycznej
– przedstawia skutki podbojów Aleksandra – zaznacza na osi czasu daty: 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e. – posługuje się terminami: falanga macedońska, kultura hellenistyczna
|
– omawia znaczenie Biblioteki Aleksandryjskiej
– charakteryzuje sposób walki wojsk Aleksandra Macedońskiego
|
– przedstawia siedem cudów świata
– wymienia państwa, które leżą dziś na terenach podbitych przez Aleksandra Wielkiego
|
|
| * Tajemnice sprzed wieków – Jak wyglądała latarnia morska na Faros? | ·siedem cudów świata
·konstrukcja latarni morskiej na Faros |
– wyjaśnia, dlaczego w przeszłości ludzie mieli problem ze wznoszeniem wysokich budowli | – przedstawia, w jaki sposób działała latarnia w starożytności | – opisuje losy latarni na Faros | – charakteryzuje siedem cudów świata | – omawia inny wybrany obiekt z listy siedmiu cudów świata starożytnego | |
| Rozdział III. Starożytny Rzym | |||||||
| 1. Ustrój starożytnego Rzymu | ·legendarne początki państwa rzymskiego
·zasady ustrojowe republiki rzymskiej ·społeczeństwo starożytnego Rzymu ·dokonania Gajusza Juliusza Cezara ·upadek republiki ·powstanie cesarstwa rzymskiego ·terminy: Italia, monarchia, republika, senat, patrycjusze, plebejusze, konsulowie, pretorzy, kwestorzy, trybun ludowy, dyktator, cesarz ·postaci legendarne i historyczne: Romulus i Remus, Gajusz Juliusz Cezar, Oktawian August |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: dyktator, cesarz
– wskazuje na mapie: Rzym – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego symbolem Rzymu została wilczyca
|
– poprawnie posługuje się terminami: Italia, monarchia, republika, senat, patrycjusze, plebejusze, konsulowie, pretorzy, kwestorzy, trybun ludowy, dyktator, cesarz
– przedstawia legendarne początki Rzymu – wskazuje na mapie: Półwysep Apeniński – omawia dokonania Gajusza Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta |
– charakteryzuje ustrój republiki rzymskiej i jej główne organy władzy
– przedstawia kompetencje najważniejszych urzędów republikańskich – opisuje konflikt społeczny między patrycjuszami a plebejuszami – zaznacza na osi czasu daty: 753 r. p.n.e., 44 r. p.n.e. |
– omawia przyczyny oraz okoliczności upadku republiki rzymskiej
– porównuje ustroje demokracji ateńskiej i republiki rzymskiej
|
– wyjaśnia różnice w rozumieniu terminu republika przez Rzymian i współcześnie
– przedstawia funkcje pełnione przez senat w ustroju współczesnej Polski
|
|
| 2. Imperium Rzymskie | ·podboje rzymskie
·Imperium Rzymskie i jego prowincje ·organizacja armii rzymskiej ·podział cesarstwa ·upadek cesarstwa zachodniorzymskiego ·terminy: Kartagina, prowincja, limes, legiony, legioniści, Imperium Rzymskie, pax Romana, romanizacja, barbarzyńcy, Germanie, Konstantynopol, Hunowie, wielka wędrówka ludów |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: prowincja, legiony, plemiona barbarzyńskie, wielka wędrówka ludów
– przedstawia wygląd i uzbrojenie rzymskiego legionisty
|
– poprawnie posługuje się terminami: prowincja, legiony, romanizacja, plemiona barbarzyńskie, Germanie, Hunowie, wielka wędrówka ludów
– wymienia główne prowincje Imperium Rzymskiego – wskazuje na mapie: Kartaginę, granice Imperium Rzymskiego w II w. n.e., Konstantynopol – omawia etapy powstawania Imperium Rzymskiego |
– opisuje przyczyny podziału cesarstwa na wschodnie i zachodnie
– opisuje okoliczności upadku cesarstwa zachodniego – zaznacza na osi czasu daty: 395 r. n.e., 476 r. n.e. – zna postać cesarza Konstantyna Wielkiego
|
– wymienia korzyści oraz zagrożenia funkcjonowania państwa o rozległym terytorium
– wyjaśnia wpływ kultury rzymskiej na podbite ludy |
– przedstawia postać Hannibala i wojny punickie
– pokazuje przykłady romanizacji we współczesnej Europie – przybliża postaci wodzów barbarzyńskich Attyli oraz Odoakera |
|
| 3. Życie w Wiecznym Mieście | ·Rzym jako stolica imperium i Wieczne Miasto
·życie codzienne i rozrywki w Rzymie ·podział społeczeństwa rzymskiego ·wierzenia religijne Rzymian i najważniejsze bóstwa ·terminy: bazylika, Forum Romanum, termy, amfiteatr,gladiatorzy, patrycjusze, plebs, niewolnicy, westalki |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:amfiteatr,gladiatorzy, niewolnicy
– przy pomocy nauczyciela przedstawia warunki życia oraz rozrywki dawnych mieszkańców Rzymu – omawia wierzenia Rzymian i wpływ, jaki wywarła na nie religia Greków
|
– poprawnie posługuje się terminami: bazylika, Forum Romanum, termy, amfiteatr,gladiatorzy, patrycjusze, plebs, niewolnicy, westalki
– wymienia najważniejsze bóstwa czczone przez Rzymian i określa, jakimi dziedzinami życia się opiekowały – charakteryzuje różne grupy społeczeństwa rzymskiego |
– wyjaśnia, dlaczego Rzym był nazywany Wiecznym Miastem
– opisuje, jakie funkcje pełniło Forum Romanum – wymienia greckie odpowiedniki najważniejszych rzymskich bóstw
|
– wyjaśnia, dlaczego cesarze rzymscy starali się kierować zawołaniem ludu: chleba i igrzysk! | – przedstawia pozostałości Pompejów i Herkulanum jako źródła wiedzy o życiu codziennym w starożytności
|
|
| 4. Dokonania starożytnych Rzymian | ·Rzymianie jako wielcy budowniczowie
·kultura i sztuka starożytnego Rzymu jako kontynuacja dokonań antycznych Greków ·prawo rzymskie i jego znaczenie dla funkcjonowania państwa ·najważniejsze budowle w starożytnym Rzymie ·terminy: kopuła, akwedukt, łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, Panteon, kodeks, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana ·postaci historyczne: Wergiliusz, Horacy |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, kodeks
|
– poprawnie posługuje się terminami: kopuła, akwedukt, łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, Panteon, kodeks, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana
– wyjaśnia powiedzenie: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu
|
– uzasadnia i ocenia twierdzenie, że Rzymianie potrafili czerpać z dorobku kulturowego podbitych ludów
– omawia najwybitniejsze dzieła sztuki i architektury rzymskiej – wyjaśnia rolę praw i przepisów w funkcjonowaniu państwa na przykładzie Rzymu – omawia dokonania Wergiliusza i Horacego
|
– wyjaśnia, dlaczego dobra sieć drogowa jest ważna dla funkcjonowania każdego państwa
|
– opisuje wpływ prawa rzymskiego na współczesne prawo europejskie
– ocenia, które z dokonań Rzymian uważa za najwybitniejsze, i uzasadnia swoją odpowiedź
|
|
| 5. Początki chrześcijaństwa | ·Jezus z Nazaretu jako twórca nowej religii monoteistycznej
·przyczyny prześladowania chrześcijan w starożytnym Rzymie ·rola świętych Pawła i Piotra w rozwoju chrześcijaństwa ·Edykt mediolański i zakończenie prześladowań chrześcijan w cesarstwie ·terminy: Mesjasz, chrześcijaństwo, apostołowie, biskupi, papież, Biblia − Stary i Nowy Testament, Edykt mediolański ·postaci historyczne: Jezus z Nazaretu, święty Piotr, święty Paweł z Tarsu, Konstantyn Wielki |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: apostołowie, Jezus z Nazaretu, biskupi, papież, Biblia − Stary i Nowy Testament
|
– poprawnie posługuje się terminami: Mesjasz, chrześcijaństwo, apostołowie, biskupi, papież, Biblia − Stary i Nowy Testament, Edykt mediolański
– charakteryzuje działalność apostołów po ukrzyżowaniu Jezusa – wskazuje na mapie: Palestynę, Jerozolimę, Mediolan – omawia nauki Jezusa z Nazaretu oraz dokonania świętego Piotra, świętego Pawła z Tarsu i Konstantyna Wielkiego
|
– wyjaśnia, czym różni się chrześcijaństwo od judaizmu
– wyjaśnia, dlaczego władze rzymskie odnosiły się wrogo do chrześcijaństwa – wyjaśnia znaczenie Edyktu mediolańskiego dla rozwoju chrześcijaństwa – zaznacza na osi czasu daty: 33 r. n.e., 313 r. n.e.
|
– opisuje najstarsze symbole chrześcijańskie
– wyjaśnia związki między judaizmem a chrześcijaństwem
|
– przedstawia dzieje wybranego świętego (na przykład swojego patrona) | |
| * Tajemnice sprzed wieków – Bursztynowy szlak | ·rola szlaków handlowych w starożytności
·bursztyn i jego znaczenie dla starożytnych Rzymian ·kontakty handlowe Rzymian z wybrzeżem Bałtyku |
– wskazuje na mapie: przebieg bursztynowego szlaku (Pruszcz Gdański, Kalisz, Brama Morawska)
– wyjaśnia, czym jest bursztyn i do czego się go stosuje |
– wyjaśnia, dlaczego bursztyn był ceniony przez Rzymian
|
– wyjaśnia rolę szlaków handlowych
|
– podaje argumenty za twierdzeniem i przeciw niemu, że miasto Kalisz istniało w starożytności | – opisuje, jakie ludy żyły na ziemiach polskich w okresie funkcjonowania bursztynowego szlaku
|
|
| Rozdział IV. Początki średniowiecza | |||||||
| l. Bizancjum w czasach świetności
|
·cesarstwo bizantyjskie pod panowaniem Justyniana I Wielkiego
·dokonania Justyniana I Wielkiego ·Konstantynopol jako Nowy Rzym ·tradycja grecka w Bizancjum ·osiągnięcia naukowe Bizantyjczyków ·upadek Konstantynopola, jego przyczyny i skutki ·terminy: Bizancjum, Hagia Sofia, ikona, freski, mozaika ·postaci historyczne: Justynian I Wielki |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:ikona, freski, mozaika
|
– poprawnie posługuje się terminami: Bizancjum, Hagia Sofia, ikona, freski, mozaika
– wskazuje na mapie: Konstantynopol, granice cesarstwa bizantyjskiego w czasach Justyniana I Wielkiego – tłumaczy, dlaczego Konstantynopol zaczęto określać Nowym Rzymem – wyjaśnia znaczenie wyrażenia bizantyjski przepych
|
– wskazuje, jaką rolę w periodyzacji dziejów odegrał upadek cesarstwa zachodniorzymskiego oraz wschodniorzymskiego
– charakteryzuje styl bizantyjski w sztuce – podaje przyczyny i skutki upadku cesarstwa bizantyjskiego – zaznacza na osi czasu datę upadku Konstantynopola – 1453 r. – zna postać Justyniana I Wielkiego – omawia dokonania Justyniana I Wielkiego |
– wyjaśnia, w jaki sposób położenie geograficzne wpłynęło na bogactwo Konstantynopola
– uzasadnia twierdzenie, że Bizancjum połączyło w nauce tradycję zachodniorzymską i grecką – wyjaśnia, jakie znaczenie dla państwa ma kodyfikacja praw
|
– wyjaśnia, jaki wpływ na chrześcijaństwo miał podział Rzymu na część zachodnią i wschodnią
– opisuje, jakie zmiany w bazylice Hagia Sofia zostały dokonane przez muzułmanów |
|
| 2. Arabowie i początki islamu
|
·pochodzenie Arabów
·działalność Mahometa i narodziny islamu ·religia muzułmańska i jej zasady ·dżihad i podboje Arabów ·kultura i nauka arabska ·terminy: oaza, Czarny Kamień, Mekka, Medyna, islam, Allach, Koran, meczet, minaret, mihrab, minbar, dżihad, kalifowie, cyfry arabskie, stal damasceńska, arabeski ·postaci historyczne: Mahomet |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: oaza, islam, Allach, Koran, meczet
– przy pomocy nauczyciela wskazuje podstawowe różnice między chrześcijaństwem a islamem
|
– poprawnie posługuje się terminami: oaza, Czarny Kamień, Mekka, Medyna, islam, Allach, Koran, meczet, minaret, mihrab, minbar, dżihad, kalifowie, cyfry arabskie, stal damasceńska, arabeski
– omawia najważniejsze zasady wiary muzułmanów – wskazuje na mapie: Półwysep Arabski, Mekkę, Medynę oraz imperium arabskie w okresie świetności |
– przedstawia postać i działalność Mahometa
– omawia osiągnięcia Arabów w dziedzinie kultury i nauki w średniowieczu – charakteryzuje i ocenia stosunek Arabów do ludów podbitych w średniowieczu – zaznacza na osi czasu datę: 622 r.
|
– wskazuje na podobieństwa i różnice pomiędzy chrześcijaństwem a islamem
– podaje przykłady wpływu kultury, nauki i języka arabskiego na Europejczyków |
– wyjaśnia, jak zmieniało się nastawienie części muzułmanów do innych kultur w średniowieczu i współcześnie
– ocenia potrzebę tolerancji religijnej – wskazuje na podobieństwa i różnice w sposobie postrzegania dziejów i odmierzania czasu między chrześcijaństwem a islamem |
|
| 3. Nowe państwa w Europie
|
·powstanie państwa Franków
·cesarstwo Karola Wielkiego ·rozwój kultury i nauki w państwie Karola Wielkiego ·traktat w Verdun i jego skutki – nowe państwa w Europie ·Rzesza Niemiecka ·terminy: Frankowie,dynastia, majordom, Karolingowie, układ w Verdun, cesarstwo, margrabia, marchia, możnowładca, Rzesza Niemiecka ·postaci historyczne: Chlodwig, Karol Młot, Pepin Mały, Karol Wielki, Otton I |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: dynastia, cesarstwo, możnowładca
– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego Karol otrzymał przydomek „Wielki”
|
– poprawnie posługuje się terminami: Frankowie,dynastia, majordom, Karolingowie, układ w Verdun, cesarstwo, margrabia, marchia, możnowładca, Rzesza Niemiecka
– wskazuje na mapie: zasięg terytorialny państwa Franków w czasach Karola Wielkiego, Akwizgran i Rzym |
– wyjaśnia, w jaki sposób władzę w państwie Franków przejęła dynastia Karolingów
– charakteryzuje rozwój kultury i nauki w czasach Karola Wielkiego – przedstawia postanowienia traktatu w Verdun oraz jego skutki – zaznacza na osi czasu daty: 800 r., 843 r., 962 r. – omawia dokonania: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Małego, Karola Wielkiego i Ottona I
|
– wyjaśnia, w jaki sposób doszło do utworzenia Rzeszy Niemieckiej
– tłumaczy, dlaczego Karol Wielki jest jednym z patronów zjednoczonej Europy |
– wyjaśnia skąd pochodzi polskie słowo „król” | |
| 4. Konflikt papiestwa z cesarstwem
|
·wielka schizma wschodnia i jej skutki
·spór o inwestyturę między cesarzem a papieżem w XI w. ·Canossa jako miejsce pokuty cesarza Henryka IV ·konkordat wormacki i jego postanowienia ·terminy: dogmaty, schizma, patriarcha, prawosławie, ekskomunika, inwestytura, synod, konkordat ·postaci historyczne: papież Grzegorz VII, cesarz Henryk IV |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: prawosławie, ekskomunika | – poprawnie posługuje się terminami: dogmaty, schizma, patriarcha, prawosławie, ekskomunika, inwestytura, synod, konkordat
– wyjaśnia konsekwencje ekskomuniki cesarza i opisuje ukorzenie się cesarza Henryka IV w Canossie – przedstawia postaci: papieża Grzegorza VI, cesarza Henryka IV
|
– wyjaśnia przyczyny i skutki wielkiej schizmy wschodniej
– wyjaśnia, czym są religie, a czym wyznania religijne – przedstawia przebieg sporu pomiędzy cesarzem a papieżem w XI w. – przedstawia postanowienia konkordatu w Wormacji – zaznacza na osi czasu daty: 1054 r., 1077 r., 1122 r.
|
– wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę
– omawia przykładowe różnice pomiędzy Kościołem katolickim a prawosławnym
|
– przedstawia okoliczności utworzenia Państwa Kościelnego
|
|
| 5. Wyprawy krzyżowe | ·zajęcie Ziemi Świętej przez Turków
·synod w Clermont ·krucjaty ·utworzenie Królestwa Jerozolimskiego ·powstanie zakonów rycerskich: templariuszy, joannitów i Krzyżaków ·upadek twierdzy Akka ·skutki wypraw krzyżowych ·terminy: Ziemia Święta, synod, krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie ·postaci historyczne: papież Urban II |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie
– opisuje wygląd rycerzy zakonnych
|
– poprawnie posługuje się terminami: Ziemia Święta, synod, krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie
– wyjaśnia przyczyny ogłoszenia krucjat – wskazuje na mapie: Ziemię Świętą i trasy wybranych krucjat – omawia skutki pierwszej krucjaty
|
– przedstawia zakony templariuszy, joannitów i Krzyżaków oraz ich zadania
– opisuje skutki wypraw krzyżowych – przedstawia postać: Urbana II – zaznacza na osi czasu daty: 1096 r., 1291 r.
|
– omawia okoliczności zlikwidowania zakonu templariuszy | – przedstawia informacje, które z zakonów rycerskich funkcjonują współcześnie i jaka obecnie jest ich rola
– ocenia rolę krucjat w kształtowaniu się relacji między chrześcijanami a muzułmanami
|
|
| * Tajemnice sprzed wieków – Skarb templariuszy | ·zakon templariuszy i jego funkcje po zakończeniu krucjat
·wzrost znaczenia i bogactwa templariuszy ·przyczyny kasacji zakonu ·polskie posiadłości templariuszy |
– wyjaśnia, do jakich celów został powołany zakon templariuszy | – przedstawia genezę bogactwa templariuszy
– opisuje mit skarbu templariuszy
|
– przedstawia dzieje templariuszy po upadku Królestwa Jerozolimskiego
– opisuje losy ostatniego mistrza zakonu Jakuba de Molay
|
– przedstawia legendę o św. Graalu
|
– wskazuje posiadłości zakonu na obszarze dzisiejszej Polski
|
|
| Rozdział V. Społeczeństwo średniowiecza | |||||||
| l. System feudalny
|
·podział na seniorów i wasali
·społeczna drabina feudalna ·podział społeczeństwa średniowiecznego na stany ·terminy: feudalizm, senior, wasal, lenno, hołd lenny, stan, przywilej, suzeren, duchowieństwo, chłopi, szlachta, mieszczaństwo |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: senior, wasal, hołd lenny, przywilej
– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, na czym polegała drabina feudalna |
– poprawnie posługuje się terminami:feudalizm, senior, wasal, lenno, hołd lenny, stan, przywilej, suzeren, duchowieństwo, chłopi, szlachta, mieszczaństwo
– przedstawia, jak wyglądał hołd lenny – wymienia i charakteryzuje poszczególne stany w społeczeństwie średniowiecznym |
– omawia różnice pomiędzy społeczeństwem stanowym a współczesnym
– opisuje zależność między seniorem a wasalem
|
– wyjaśnia, które stany były uprzywilejowane
|
– wyjaśnia, kim byli w Europie Zachodniej hrabiowie i baronowie | |
| 2. Epoka rycerzy
|
·ideał rycerza i jego obowiązki
·od pazia do rycerza ·życie codzienne rycerzy ·elementy wyposażenia średniowiecznego rycerza ·kultura rycerska ·elementy wyposażenia średniowiecznego rycerza ·terminy: rycerz, kodeks honorowy, paź, giermek, pasowanie, herb, kopia, ostrogi |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:rycerz, herb, kopia, ostrogi
– opisuje uzbrojenie rycerzy |
– poprawnie posługuje się terminami:rycerz, kodeks honorowy, paź, giermek, pasowanie, herb, kopia, ostrogi
– charakteryzuje ideał rycerza średniowiecznego – wyjaśnia, kto mógł zostać rycerzem – opisuje uzbrojenie rycerskie
|
– opisuje życie codzienne rycerstwa
– przedstawia poszczególne etapy wychowania rycerskiego – opisuje ceremonię pasowania na rycerza |
– przedstawia historię najsłynniejszego polskiego rycerza Zawiszy Czarnego z Garbowa | – przedstawia literackie ideały rycerskie: hrabiego Rolanda, króla Artura i rycerzy Okrągłego Stołu | |
| * Tajemnice sprzed wieków – Dlaczego rycerze brali udział w turniejach? | ·rola turniejów rycerskich
·przebieg turniejów ·konsekwencje zwycięstwa i porażki w turnieju ·obyczajowość turniejowa |
– przy pomocy nauczyciela omawia, z jakimi konsekwencjami wiązała się porażka w turnieju | – przedstawia, w jaki sposób byli nagradzani zwycięzcy turniejów | – wyjaśnia, dlaczego rycerze byli skłonni uczestniczyć w turniejach | – opisuje przebieg turniejów rycerskich | – wyjaśnia, dlaczego współczesna młodzież organizuje się w bractwa rycerskie i kultywuje tradycję rycerską; podaje przykład takiego bractwa | |
| 3. Średniowieczne miasto i wieś
|
·powstanie osad rzemieślniczych i kupieckich
·lokacje miast i wsi ·samorząd miejski i jego organy ·społeczeństwo miejskie ·organa samorządu wiejskiego ·wygląd średniowiecznego miasta ·zajęcia ludności wiejskiej ·terminy: gród, osada targowa, lokacja, zasadźca, kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, wójt, burmistrz, rada miejska, ława miejska, ratusz, cech, sołtys, ława wiejska, trójpolówka, pług, radło, brona |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, ratusz, pług, radło, brona
– porównuje życie codzienne mieszkańców średniowiecznych miast i wsi |
– poprawnie posługuje się terminami: gród, osada targowa, lokacja, zasadźca, kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, wójt, burmistrz, rada miejska, ława miejska, ratusz, cech, sołtys, ława wiejska, trójpolówka, pług, radło, brona
– opisuje, gdzie i w jaki sposób tworzyły się miasta – charakteryzuje główne zajęcia mieszkańców miast – opisuje życie i obowiązki ludności wiejskiej |
– wyjaśnia, na czym polegały lokacje miast i wsi
– przedstawia organy samorządu miejskiego – charakteryzuje różne grupy społeczne mieszczan – wyjaśnia, na czym polegała trójpolówka
|
– opisuje wybrany średniowieczny zabytek mieszczański w Polsce
– znajduje i przedstawia informacje o założeniu własnej miejscowości |
– przedstawia historie i okoliczności założenia najstarszych miast w regionie
|
|
| 4. Kościół w średniowieczu
|
·duchowni w średniowieczu, ich przywileje i obowiązki
·religijność doby średniowiecza ·średniowieczne zakony: benedyktyni, cystersi, franciszkanie, dominikanie ·życie w średniowiecznym klasztorze ·średniowieczne szkolnictwo ·terminy: zakon, klasztor, opat, reguła zakonna, benedyktyni, cystersi, skryptoria, kopiści, franciszkanie, dominikanie, asceza, benedyktyńska praca, uniwersytet ·postać historyczna: święty Franciszek z Asyżu |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: zakon, klasztor, uniwersytet
– przy pomocy nauczyciela omawia życie w średniowiecznym klasztorze i jego organizację – wyjaśnia, czym zajmowali się kopiści
|
– poprawnie posługuje się terminami: zakon, klasztor, opat, reguła zakonna, benedyktyni, cystersi, skryptoria, kopiści, franciszkanie, dominikanie, asceza, benedyktyńska praca, uniwersytet
– charakteryzuje stan duchowny w średniowieczu – opisuje różne role, jakie odgrywali duchowni w społeczeństwie średniowiecznym
|
– przedstawia najważniejsze zakony średniowieczne
– wyjaśnia określenie benedyktyńska praca – charakteryzuje średniowieczne szkolnictwo – porównuje szkolnictwo średniowieczne i współczesne – przedstawia dokonania świętego Franciszka z Asyżu
|
– porównuje zakony kontemplacyjne i zakony żebracze
– wyjaśnia, jaką funkcję w klasztorze spełniają: refektarz, wirydarz, dormitorium i kapitularz
|
– znajduje i przedstawia informacje o najstarszych polskich kronikarzach: Gallu Anonimie i Wincentym Kadłubku
– opisuje jeden z klasztorów działających w Polsce, wyjaśnia, jakiego zgromadzenia jest siedzibą, i przedstawia w skrócie dzieje tego zgromadzenia
|
|
| 5. Sztuka średniowiecza
|
·rola sztuki w średniowieczu
·znaczenie biblii pauperum ·styl romański i jego cechy ·styl gotycki i jego charakterystyczne elementy ·rzeźba i malarstwo średniowieczne ·pismo i miniatury w rękopisach ·zabytki średniowieczne w Polsce ·terminy: biblia pauperum, styl romański, styl gotycki, katedra, portal, sklepienie, witraże, łuki oporowe, apsyda, rozeta, przypory, miniatura, inicjał |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: katedra, witraże, miniatura
– przy pomocy nauczyciela omawia zabytki sztuki średniowiecznej w Polsce – wymienia różne dziedziny sztuki średniowiecznej |
– poprawnie posługuje się terminami: biblia pauperum, katedra, styl romański, styl gotycki, portal, sklepienie, witraże, łuki oporowe, apsyda, rozeta, przypory, miniatura, inicjał
– wyjaśnia, czym była i jakie zadania spełniała biblia pauperum |
– charakteryzuje styl romański
– omawia cechy stylu gotyckiego |
– porównuje styl gotycki i romański
– przedstawia przykłady rzeźby i malarstwa średniowiecznego
|
– znajduje i przedstawia informacje o średniowiecznych świątyniach w swoim regionie oraz elementach ich wystroju | |
| Rozdział VI. Polska pierwszych Piastów | |||||||
| l. Zanim powstała Polska
|
·najstarsze osadnictwo na ziemiach polskich w świetle wykopalisk archeologicznych
·gród w Biskupinie ·Słowianie w Europie i ich kultura ·wierzenia dawnych Słowian ·pierwsze państwa słowiańskie ·plemiona słowiańskie na ziemiach polskich ·terminy: kurhan, kamienne kręgi, Biskupin, wielka wędrówka ludów, Słowianie, Swaróg, Perun, Świętowit, plemię, Państwo Wielkomorawskie, Wiślanie, Polanie ·postaci historyczne: święty Cyryl i święty Metody |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: wielka wędrówka ludów, plemię
– przy pomocy nauczyciela opisuje wygląd osady w Biskupinie
|
– poprawnie posługuje się terminami: kurhan, kamienne kręgi, Biskupin, wielka wędrówka ludów, Słowianie, Swaróg, Perun, Świętowit, plemię, Państwo Wielkomorawskie, Wiślanie, Polanie
– przedstawia okoliczności pojawienia się Słowian na ziemiach polskich – charakteryzuje wierzenia Słowian – wskazuje na mapie: rozmieszczenie plemion słowiańskich na ziemiach polskich |
– przedstawia najstarsze państwa słowiańskie
– wymienia państwa słowiańskie, które przyjęły chrześcijaństwo w obrządku łacińskim, oraz te, które przyjęły je w obrządku greckim – wyjaśnia rolę, jaką w rozwoju państw słowiańskich odegrali święci Cyryl i Metody |
– podaje przykłady tradycji pogańskich
zachowanych do czasów współczesnych – wyjaśnia, w jaki sposób powstał alfabet słowiański |
– wymienia pozostałości bytowania ludów przedsłowiańskich na ziemiach polskich
– przedstawia współczesne konsekwencje wynikające dla krajów słowiańskich z przyjęcia chrześcijaństwa w obrządku greckim lub łacińskim |
|
| 2. Mieszko I i początki Polski
|
·rozwój państwa Polan
·dynastia Piastów ·panowanie Mieszka I ·małżeństwo Mieszka z Dobrawą ·chrzest Polski i jego skutki ·konflikt z margrabią Hodonem i bitwa pod Cedynią ·terminy: książę, dynastia, Piastowie, biskupstwo, dyplomacja, poganin, Dagome iudex ·postaci historyczne: Mieszko I, Dobrawa
|
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:książę, dynastia
– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, skąd pochodzi nazwa „Polska” |
– poprawnie posługuje się terminami: książę, dynastia, Piastowie, biskupstwo, dyplomacja, poganin, Dagome iudex
– wyjaśnia, dlaczego w przeciwieństwie do legendarnych przodków Mieszko I jest uznawany za pierwszego historycznego władcę Polski – opisuje zasługi Mieszka I i Dobrawy – zaznacza na osi czasu daty: 966 r., 972 r. – wskazuje na mapie: Gniezno, Poznań, Wielkopolskę, granice państwa Mieszka I |
– przedstawia okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I
– wyjaśnia skutki chrztu Mieszka I – opisuje stosunki Mieszka I z sąsiadami
|
– uzasadnia twierdzenie, że przyjęcie chrztu przez Mieszka I należało do najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski | – omawia dokument Dagome iudex i jego wartość jako źródła historycznego
– przedstawia bilans korzyści, jakie mogło przynieść Mieszkowi I przyjęcie chrztu lub pozostanie przy wierzeniach pogańskich |
|
| 3. Polska Bolesława Chrobrego
|
·misja biskupa Wojciecha i jej skutki
·zjazd gnieźnieński i jego konsekwencje ·powstanie niezależnej organizacji na ziemiach polskich ·stosunki Bolesława Chrobrego z sąsiadami ·koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski i jej znaczenie ·terminy: relikwie, zjazd gnieźnieński, arcybiskupstwo, Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, koronacja ·postaci historyczne: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:arcybiskupstwo, koronacja
– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego |
– poprawnie posługuje się terminami: relikwie, zjazd gnieźnieński, arcybiskupstwo, Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, koronacja
– opisuje misję świętego Wojciecha do pogańskich Prusów – wskazuje na mapie: granice państwa Bolesława Chrobrego na początku jego panowania oraz ziemie przez niego podbite – omawia rolę, jaką w dziejach Polski odegrali: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III – zaznacza na osi czasu daty: 1000 r., 1025 r. |
– przedstawia przebieg i znaczenie zjazdu w Gnieźnie
– opisuje wojny prowadzone przez Chrobrego z sąsiadami
|
– wyjaśnia znaczenie utworzenia niezależnego Kościoła w państwie polskim
– opisuje Drzwi Gnieźnieńskie jako przykład źródła ikonograficznego z najstarszych dziejów Polski
|
– wskazuje pozytywne i negatywne skutki polityki prowadzonej przez Bolesława Chrobrego | |
| 4. Kryzys i odbudowa
państwa polskiego |
·kryzys państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego
·panowanie Mieszka II ·reformy Kazimierza Odnowiciela ·Kraków stolicą państwa ·polityka zagraniczna Bolesława Śmiałego ·koronacja Bolesława Śmiałego ·konflikt króla z biskupem Stanisławem i jego skutki ·terminy: insygnia królewskie ·postaci historyczne: Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel, Bolesław Śmiały, biskup Stanisław |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem:insygnia królewskie
– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano „Odnowicielem”
|
– poprawnie posługuje się terminem: insygnia królewskie
– wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano „Odnowicielem” – wskazuje na mapie: ziemie polskie pod panowaniem Kazimierza Odnowiciela – omawia działalność: Mieszka II, Bezpryma, Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego i biskupa Stanisława – zaznacza na osi czasu datę: 1076 r. |
– opisuje sytuację państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego
– ocenia postawę Bezpryma – przedstawia skutki kryzysu państwa polskiego – charakteryzuje rządy Bolesława Śmiałego
|
– opisuje sytuację międzynarodową w okresie rządów Bolesława Śmiałego
– wyjaśnia przyczyny i skutki sporu króla z biskupem Stanisławem
|
– wyjaśnia przyczyny kryzysu państwa wczesnopiastowskiego
– ocenia dokonania Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego |
|
| 5. Rządy Bolesława Krzywoustego
|
·rządy Władysława Hermana i Sieciecha
·podział władzy między synów Władysława Hermana ·bratobójcza wojna między Bolesławem i Zbigniewem ·najazd niemiecki na ziemie polskie i obrona Głogowa ·podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego ·testament Krzywoustego i jego założenia ·terminy: palatyn (wojewoda), testament, zasada senioratu, senior i juniorzy ·postaci historyczne: Władysław Herman, Sieciech, Zbigniew, Bolesław Krzywousty |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: senior i juniorzy, zasada senioratu
|
– poprawnie posługuje się terminami:
palatyn (wojewoda), testament, zasada senioratu, senior i juniorzy – wskazuje na mapie: państwo Bolesława Krzywoustego – opisuje postaci: Władysława Hermana, Sieciecha, Bolesława Krzywoustego i Zbigniewa – zaznacza na osi czasu daty: 1109 r. i 1138 r. |
– opisuje rządy Władysława Hermana i rolę Sieciecha w jego państwie
– przedstawia przebieg konfliktu między Bolesławem a Zbigniewem – opisuje niemiecki najazd w 1109 r. i obronę Głogowa – przedstawia sukcesy Krzywoustego w walkach z Pomorzanami – omawia przyczyny ogłoszenia testamentu Krzywoustego
|
– ocenia postawę Bolesława wobec brata
– wyjaśnia zasadę senioratu – wyjaśnia, jakie skutki dla państwa mogą mieć wewnętrzne spory o tron |
– przedstawia postać Galla Anonima
– wyjaśnia znaczenie dostępu państwa do morza – ocenia szanse i zagrożenia wynikające z wprowadzenia zasady senioratu |
|
| 6. Społeczeństwo w czasach pierwszych Piastów | ·grody i ich funkcje
·życie w grodzie i na podgrodziu ·sposoby uprawy roli na ziemiach polskich ·podział społeczeństwa w państwie pierwszych Piastów ·zakres władzy panującego ·powinności poddanych wobec władcy ·powstanie rycerstwa w Polsce ·terminy: metoda żarowa,gród, podgrodzie, prawo książęce, danina, posługi, osada służebna, wojowie, drużyna książęca |
– posługuje się terminami: gród, podgrodzie, danina, posługi
– przedstawia wygląd i budowę średniowiecznego grodu – opisuje sposoby pozyskiwania ziemi uprawnej i jej uprawiania |
– poprawnie posługuje się terminami: gród, podgrodzie, prawo książęce, danina, posługi, osada służebna
– charakteryzuje grupy ludności w państwie wczesnopiastowskim – omawia zakres władzy panującego w państwie pierwszych Piastów |
– przedstawia charakter drużyny książęcej
– wyjaśnia powinności ludności względem władcy |
– wyjaśnia, czym się różnił wojownik drużyny od rycerza
|
– wskazuje przykłady nazw miejscowości, które mogły w średniowieczu pełnić funkcję osad służebnych | |
| * Tajemnice sprzed wieków – Kto spisywał dzieje Polski? | ·źródła historyczne dotyczące początków państwa polskiego
·obiektywizm i prawda historyczna
|
– wymienia nazwy źródeł historycznych dotyczących dziejów państwa polskiego za panowania pierwszych Piastów
– tłumaczy konieczność weryfikacji prawdziwości źródeł historycznych |
– przedstawia dokonania postaci: Galla Anonima i Wincentego Kadłubka
|
– omawia teorie dotyczące pochodzenia Galla Anonima
– wymienia przyczyny powstania kronik
|
– określa ramy chronologiczne wydarzeń opisanych w kronikach Galla Anonima i Wincentego Kadłubka
|
– przedstawia przykład innej średniowiecznej kroniki polskiej
|
|
| Rozdział VII. Polska w XIII–XV wieku | |||||||
| l. Rozbicie dzielnicowe
|
·walki wewnętrzne między książętami piastowskimi o prymat w Polsce
·utrwalenie rozbicia dzielnicowego ·osłabienie Polski na arenie międzynarodowej ·sprowadzenie Krzyżaków do Polski ·najazdy Mongołów i bitwa pod Legnicą ·przemiany społeczne i gospodarcze w okresie rozbicia dzielnicowego ·terminy: rozbiciedzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy, osadnictwo, kolonizacja, trójpolówka ·postaci historyczne: Władysław Wygnaniec, Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Henryk Pobożny |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: rozbicie dzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy
– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, jakie były przyczyny wewnętrznych walk między książętami piastowskimi |
– poprawnie posługuje się terminami:rozbicie dzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy, osadnictwo, kolonizacja, trójpolówka
– charakteryzuje państwo polskie podczas rozbicia dzielnicowego – wskazuje na mapie: podział państwa na różne dzielnice oraz ziemie utracone w okresie rozbicia dzielnicowego – omawia postaci: Władysława Wygnańca, Leszka Białego, Konrada Mazowieckiego, Henryka Pobożnego – zaznacza na osi czasu daty: 1226 r., 1227 r., 1241 r. |
– opisuje okoliczności sprowadzenia zakonu krzyżackiego do Polski oraz konsekwencje tego wydarzenia
– omawia skutki rozbicia dzielnicowego – opisuje kolonizację na ziemiach polskich
|
– przedstawia historię zakonu krzyżackiego
– wyjaśnia, dlaczego książęta dzielnicowi często nadawali przywileje oraz ziemię rycerstwu i duchowieństwu
|
– charakteryzuje sposób walki Mongołów
– przedstawia dynastię panującą na Pomorzu Gdańskim w okresie rozbicia dzielnicowego
|
|
| 2. Zjednoczenie Polski
|
·koronacja i śmierć Przemysła II
·panowanie Wacława II ·rola arcybiskupów gnieźnieńskich i jednolitej organizacji kościelnej w zjednoczeniu dzielnic polskich ·przejęcie władzy przez Władysława Łokietka i jego koronacja ·rządy Władysława Łokietka ·konflikt Łokietka z Krzyżakami i bitwa pod Płowcami ·terminy: starosta, Szczerbiec ·postaci historyczne: Przemysł II, arcybiskup Jakub Świnka, Wacław II, Władysław Łokietek |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: starosta, Szczerbiec
|
– poprawnie posługuje się terminami:starosta, Szczerbiec
– wskazuje na mapie: granice państwa polskiego za panowania Władysława Łokietka, ziemie utracone na rzecz Krzyżaków – omawia postaci: Przemysła II, arcybiskupa Jakuba Świnki, Wacława II, Władysława Łokietka – zaznacza na osi czasu daty: 1295 r., 1309 r., 1320 r., 1331 r.
|
– przedstawia próby zjednoczenia Polski przez książąt śląskich oraz Przemysła II
– opisuje, w jakich okolicznościach Władysław Łokietek utracił Pomorze Gdańskie – przedstawia działania Władysława Łokietka na rzecz zjednoczenia kraju – opisuje przebieg konfliktu Władysława Łokietka z Krzyżakami
|
– wyjaśnia, jaką rolę w zjednoczeniu kraju odegrał Kościół katolicki
|
– przedstawia wyobrażenie na temat świętego Stanisława jako patrona zjednoczenia kraju | |
| 3. Czasy Kazimierza Wielkiego
|
·polityka dyplomacji Kazimierza Wielkiego
·pokój z zakonem krzyżackim w Kaliszu ·przyłączenie nowych ziem do państwa polskiego ·reformy Kazimierza Wielkiego ·umocnienie granic polskiego państwa ·utworzenie Akademii Krakowskiej i skutki tej decyzji ·zjazd monarchów w Krakowie ·uczta u Wierzynka ·terminy: uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska ·postać historyczna: Kazimierz Wielki |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska
– przy pomocy nauczyciela tłumaczy, co zdecydowało o przyznaniu Kazimierzowi przydomka „Wielki” – wyjaśnia znaczenie słów, że Kazimierz Wielki: zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną
|
– poprawnie posługuje się terminami: uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska
– wskazuje na mapie: granice monarchii Kazimierza Wielkiego i ziemie włączone do Polski przez tego władcę – zaznacza na osi czasu daty: 1333 r., 1343 r., 1364 r.
|
– przedstawia i ocenia postanowienia pokoju w Kaliszu
– charakteryzuje reformy Kazimierza Wielkiego – wyjaśnia, w jaki sposób Kazimierz dbał o obronność państwa
|
– wyjaśnia, dlaczego Kazimierz Wielki za najważniejsze uznał reformy wewnętrzne państwa
– tłumaczy, jakie znaczenie miało założenie Akademii Krakowskiej – wyjaśnia znaczenie uczty u Wierzynka
|
– przedstawia cele oraz konsekwencje układu dynastycznego zawartego przez Kazimierza Wielkiego z Węgrami
– wyjaśnia, dlaczego sól należała niegdyś do najdroższych towarów – przedstawia wybrany zamek wzniesiony w czasach Kazimierza Wielkiego
|
|
| 4. Unia polsko-litewska
|
·koniec dynastii Piastów na polskim tronie
·rządy Andegawenów w Polsce ·unia polsko-litewska w Krewie ·wielka wojna z zakonem krzyżackim i bitwa pod Grunwaldem ·I pokój w Toruniu ·unia w Horodle ·terminy: Andegawenowie, unia personalna, sobór, Wielkie Księstwo Litewskie, Jagiellonowie ·postaci historyczne: Ludwik Węgierski, Jadwiga, Władysław Jagiełło, wielki książę Witold, Paweł Włodkowic, Ulrich von Jungingen |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: unia personalna
– przedstawia dynastię zapoczątkowaną przez Władysława Jagiełłę – przy pomocy nauczyciela opisuje przyczyny i przebieg wielkiej wojny z zakonem krzyżackim |
– poprawnie posługuje się terminami: Andegawenowie, unia personalna, sobór, Wielkie Księstwo Litewskie, Jagiellonowie
– wyjaśnia przyczyny zawarcia unii polsko-litewskiej – opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem – wskazuje na mapie: granice Wielkiego Księstwa Litewskiego, Krewo, Horodło, Grunwald, Toruń – opisuje postaci: Ludwika Węgierskiego, Jadwigi, Władysława Jagiełły, wielkiego księcia Witolda, Pawła Włodkowica, Ulricha von Jungingena – zaznacza na osi czasu daty: 1385 r., lata 1409–1411, 1410 r., 1413 r. |
– przedstawia okoliczności objęcia tronu polskiego przez Jadwigę
– wymienia postanowienia unii w Krewie – przedstawia postanowienia pokoju w Toruniu – wyjaśnia zasady współpracy między Polską a Litwą ustalone w zapisach unii w Horodle |
– charakteryzuje stanowisko polskiej delegacji na soborze w Konstancji
– wyjaśnia, dlaczego Akademia Krakowska została przemianowana na Uniwersytet Jagielloński
|
– uzasadnia twierdzenie, że poglądy Pawła Włodkowica na temat wojen religijnych są aktualne także dzisiaj
|
|
| * Tajemnice sprzed wieków – Jaką bitwę namalował Jan Matejko? | ·okoliczności powstania obrazu Bitwa pod Grunwaldem
·Jan Matejko jako malarz dziejów Polski ·obrazy jako źródło wiedzy historycznej ·znaczenie Bitwy pod Grunwaldem |
– przedstawia, kim był Jan Matejko | – wyjaśnia, w jaki sposób Jan Matejko przygotowywał się do namalowania obrazu
|
– wyjaśnia, dlaczego podczas II wojny światowej Niemcom zależało na zniszczeniu dzieła | – wymienia cele namalowania obrazu Bitwa pod Grunwaldem
– omawia nieścisłości w przekazie historycznym obrazu Bitwa pod Grunwaldem |
– wyjaśnia, jakie warunki powinno spełniać dzieło sztuki, aby można je było traktować jako źródło historyczne
– omawia inne dzieło Jana Matejki |
|
| 5. Czasy świetności dynastii Jagiellonów
|
·okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej
·bitwa pod Warną ·panowanie Kazimierza Jagiellończyka ·wojna trzynastoletnia ·II pokój toruński i jego postanowienia ·panowanie Jagiellonów w Czechach i na Węgrzech ·terminy: Związek Pruski, wojna trzynastoletnia, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wojska zaciężne, żołd ·postaci historyczne: Władysław III Warneńczyk, Kazimierz Jagiellończyk, Zbigniew Oleśnicki |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: wojska zaciężne, żołd
– przy pomocy nauczyciela opisuje okoliczności śmierci Władysława Warneńczyka – przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego dla Polski ważne stało się odzyskanie dostępu do morza |
– poprawnie posługuje się terminami: Związek Pruski, wojna trzynastoletnia, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wojska zaciężne, żołd
– wskazuje na mapie: Węgry, Warnę, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, państwa rządzone przez Jagiellonów w drugiej połowie XV w. – omawia dokonania: Władysława III Warneńczyka, Zbigniewa Oleśnickiego i Kazimierza Jagiellończyka – zaznacza na osi czasu daty: 1444 r., 1454 r., 1466 r. |
– przedstawia okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej
– charakteryzuje rządy Kazimierza Jagiellończyka – opisuje przebieg wojny trzynastoletniej – przedstawia postanowienia II pokoju toruńskiego
|
– wyjaśnia, dlaczego doszło do zawiązania Związku Pruskiego
– porównuje postanowienia I i II pokoju toruńskiego – uzasadnia twierdzenie, że odzyskanie dostępu do morza miało przełomowe znaczenie dla rozwoju polskiej gospodarki
|
– przedstawia Jana Długosza jako historyka i wychowawcę przyszłych królów Polski
– wyjaśnia, dlaczego wojska zaciężne pod koniec średniowiecza zastąpiły w bitwach tradycyjne rycerstwo
|
|
| 6. Monarchia stanowa w Polsce | ·monarchia patrymonialna i stanowa
·wpływ przywilejów nadawanych przez władcę na osłabienie władzy królewskiej ·przekształcenie się rycerstwa w szlachtę ·przywileje szlacheckie i ich konsekwencje dla władzy królewskiej ·ukształtowanie się sejmu walnego ·konstytucja Nihil novi i jej znaczenie dla ustroju Rzeczypospolitej ·terminy: monarchia patrymonialna, monarchia stanowa, przywileje, szlachta, pańszczyzna, konstytucja sejmowa, sejm walny, izba poselska, senat |
– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: szlachta, sejm walny, izba poselska, senat | – poprawnie posługuje się terminami:
monarchia patrymonialna, monarchia stanowa, przywileje, szlachta, pańszczyzna, konstytucja sejmowa, sejm walny, izba poselska, senat – przedstawia sejm walny oraz jego skład – zaznacza na osi czasu daty: 1374 r., 1505 r.
|
– wyjaśnia, w jaki sposób rycerstwo przekształciło się w szlachtę
– wyjaśnia, w jaki sposób szlachta uzyskała wpływ na sprawowanie rządów w Polsce – przedstawia najważniejsze przywileje szlacheckie – wyjaśnia znaczenie konstytucji Nihil novi |
– przedstawia, kiedy i w jaki sposób doszło do utworzenia stanów w Polsce
– tłumaczy różnice między monarchią patrymonialną a stanową – wyjaśnia, jaka jest geneza nazw obu izb sejmu walnego: izby poselskiej oraz senatu
|
– ocenia, jakie szanse i jakie zagrożenie niosło za sobą zwiększenie wpływu szlachty na władzę
|
|
Plan pracy realizowany przez nauczycieli historii SP 47 w Białymstoku w roku szkolnym 2018/2019.