Mowa jest podstawowym narzędziem komunikacji, stanowi istotny element rozwoju człowieka.  Okres przedszkolny i wczesnoszkolny przypada na najintensywniejszy czas w rozwoju mowy dziecka, dlatego tak istotną rzeczą jest jej stymulowanie i korygowanie ewentualnych wad. Należy tu zwrócić szczególną uwagę na rolę rodziców, opiekunów i osób bliskich w uczeniu dziecka poprawnej wymowy.
Doskonałym sposobem stymulacji umiejętności językowych dzieci są proste ćwiczenia prowadzone w formie zabawowej. Zadaniem ich jest rozwijanie niezbędnych w nauce mowy aspektów, takich jak:

• sprawność narządów mowy;
• kompetencje fonologiczne;
• prawidłowy tor oddechowy;
• prawidłowy sposób połykania;
• poprawna artykulacja.

 

Zabawy słuchowe – Celem ich jest koncentrowanie uwagi na dźwiękach, zdolność różnicowania głosek oraz umiejętność ich wyodrębniania i scalania w wyrazy.

1. Zgadnij co to za zwierzątko?– odgadywanie przez dzieci nagrań odgłosów znanych im zwierząt np.: kot, pies, krowa, koń, kura, koza, kaczka.
2. Echo – osoba prowadząca wymawia sylabę lub prosty wyraz, zaś dziecko siedzące tyłem ma za zadanie powtórzyć coraz to ciszej.
3. Zgadnij, co wydało taki dźwięk?– uderzanie pałeczką w różne przedmioty np.:szkło, fajans, metal, kamień, drewno itp.
4. Co to za urządzenie – rozpoznawanie po dźwięku różnych urządzeń domowych, np.: odkurzacz, mikser, suszarka, pralka itp.
5. Mówimy jak roboty – powtarzanie sylabami za rodzicem prostych wyrazów określających np. przedmioty, owoce, zwierzęta;
6. Wyklaskiwanie– naśladowanie ilości i tempa uderzeń wyklaskując lub wystukując je np. łyżka o stół.
7. Rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne przedmioty np. odbijanie piłki, stukanie do drzwi, tykanie zegara.
8. Powtarzanie rytmu.
9. Rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne instrumenty.
10. Różnicowanie wyrazów różniących się jedną głoską np.: bułka-półka, kasa-kasza, góra-kura, szale-sale

 

Zabawy oddechowe – są bardzo istotne, gdyż czynność mowy jest nierozłącznie związana z oddychaniem. Wpływają na pogłębienie oddechu, zwiększenie pojemności płuc, wydłużanie fazy wydechowej. Pomagają dziecku lepiej mówić na wydechu, a nie jak to często się zdarza, na wdechu.

1. Puszczanie baniek mydlanych;
2. Dmuchanie na wiatraczek;
3. Odgłosy pociągu- pociąg stoi gotowy do odjazdu, lokomotywa sapie – pf, pf, pf, pociąg powoli rusza i jedzie coraz szybciej – cz, cz, cz.
4. Wyścig chrupek – wspólne dmuchanie na chrupki po narysowanym na stole kredą torze;
5. Krople deszczu – dmuchanie na zawieszone na nitce papierowe krople deszczu, naśladowanie wiatru raz mocnego, innym razem słabego.
6. Tańczący płomyk – delikatne dmuchanie na świecę i gaszenie jej mocnym podmuchem;
7. Dmuchanie gorącej zupy – naśladowanie dmuchania na zupę;
8. Robimy bąbelki– dmuchanie przez rurkę do wody;
9. Śnieżynki – zdmuchiwanie kuleczek z waty, bądź bibuły;
10. Naśladowanie śmiechu różnych osób: kobiety – cha, cha, cha; mężczyzny – ho, ho, ho; dziecka – hi, hi, hi;

 

Zabawy usprawniające aparat artykulacyjny – są to ćwiczenia języka, warg, policzków i podniebienia miękkiego. Wpływają one na osiągnięcie dokładności i precyzji ruchów narządów mowy, warunkują więc poprawną wymowę dziecka.

 

Ćwiczenia warg i policzków:

1. Całuski– wysyłanie całusków, do mamy, babci…cmokanie z ustami ułożonymi w mały dzióbek;
2. Zabawa w lwa– otwieranie i zamykanie buzi jak lew swą paszczę;
3. Naśladowanie żaby – wykonywanie szerokiego uśmiechu przy zaciśniętych wargach;
4. Naprzemienne wypowiadanie samogłosek a- i -a –i;   a-u a -u;   u -i- u-i;   i- a- i-a;   i-u -i-u;   u- a u-a. – policja jadąca na sygnale;
5. Konik –kląskanie językiem, parskanie (wprawianie warg w drganie);
6. Robienie z policzków baloników – wciąganie i nadymanie policzków;
7. Przepychanie powietrza z jednego policzka do drugiego;
8. Wąsy – wysuwanie warg jak przy głosce „u”, położenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próba utrzymania go.

Ćwiczenia języka:

1. Słodka zabawa – zlizywanie drobnych cukierków, miodu, czekolady ze spodeczka.,
2. Liczenie ząbków – czubek języka dotyka kolejno górnych zębów;
3. Wahadełko – dotykanie czubkiem języka kącików ust;
4. Szuflada – wysuwanie języka w linii prostej;
5. Chomik – wypychanie na przemian policzków językiem;
6. Kotek– oblizywanie warg jak kotek po wypiciu mleka (można posmarować usta kremem czekoladowym, miodem);
7. Czyszczenie” językiem górnych zębów;
8. Malowanie językiem na podniebieniu różnych przedmiotów np. słońca, samolotu, kwiatka –
9. Wbijanie gwoździa – język jest młotkiem, który wbija gwóźdź (uderzanie językiem o dziąsła za górnymi ząbkami).

Ćwiczenia podniebienia miękkiego:

1. Chrapiący tata – naśladowanie głośnego chrapania;
2. Ziewający hipopotam– naśladowanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej;
3. Chory kotek – naśladowanie pokasływania z wysuniętym na zewnątrz językiem oraz głębokiego oddychania jak u lekarza (wdech nosem, wydech ustami);
4. Przenoszenie skrawków papieru za pomocą słomki – wciąganie powietrza;
5. Chuchanie – naśladowanie rozgrzewania rąk.

Innymi sposobami stymulowania rozwoju mowy dziecka jest nauka wyliczanek, krótkich wierszyków i piosenek z dużą ilością wyrazów dźwiękonaśladowczych. Należy także poświęcić jak najwięcej czasu na nazywanie i opisywanie przedmiotów z najbliższego otoczenia, czytanie dziecku adekwatnych do jego wieku książek, a przede wszystkim na wspólną rozmowę.

Opracowała Helena Wasiluk