Wymagania edukacyjne – CHEMIA – kl. 8

Propozycja wymagań programowych na poszczególne oceny przygotowana na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz podręczniku dla klasy ósmej szkoły podstawowej Chemia Nowej Ery

Wyróżnione wymagania programowe odpowiadają wymaganiom ogólnym i szczegółowym zawartym w treściach nauczania podstawy programowej.

 

VII. Kwasy

 

Ocena dopuszczająca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Uczeń:

– wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami

– zalicza kwasy do elektrolitów

definiuje pojęcie kwasy zgodnie z teorią Arrheniusa

opisuje budowę kwasów

opisuje różnice w budowie kwasów beztlenowych i kwasów tlenowych

zapisuje wzory sumaryczne kwasów: HCl, H2S, H2SO4, H2SO3, HNO3, H2CO3, H3PO4

– zapisuje wzory strukturalne kwasów beztlenowych

podaje nazwy poznanych kwasów

– wskazuje wodór i resztę kwasową we wzorze kwasu

– wyznacza wartościowość reszty kwasowej

– wyjaśnia, jak można otrzymać np. kwas chlorowodorowy, siarkowy(IV)

– wyjaśnia, co to jest tlenek kwasowy

opisuje właściwości kwasów, np.: chlorowodorowego, azotowego(V) i siarkowego(VI)

– stosuje zasadę rozcieńczania kwasów

opisuje podstawowe zastosowania kwasów: chlorowodorowego, azotowego(V) i siarkowego(VI)

wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów

– definiuje pojęcia: jon, kation i anion

zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów (proste przykłady)

wymienia rodzaje odczynu roztworu

– wymienia poznane wskaźniki

– określa zakres pH i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów

rozróżnia doświadczalnie odczyny roztworów za pomocą wskaźników

– wyjaśnia pojęcie kwaśne opady

– oblicza masy cząsteczkowe HCl i H2S

Uczeń:

– udowadnia, dlaczego w nazwie danego kwasu pojawia się wartościowość

– zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów

– wymienia metody otrzymywania kwasów tlenowych i kwasów beztlenowych

zapisuje równania reakcji otrzymywania poznanych kwasów

– wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy

– wskazuje przykłady tlenków kwasowych

opisuje właściwości poznanych kwasów

opisuje zastosowania poznanych kwasów

wyjaśnia pojęcie dysocjacja jonowa

zapisuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów

– nazywa kation H+ i aniony reszt kwasowych

określa odczyn roztworu (kwasowy)

– wymienia wspólne właściwości kwasów

– wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości kwasów

– zapisuje obserwacje z przeprowadzanych doświadczeń

– posługuje się skalą pH

– bada odczyn i pH roztworu

– wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady

– podaje przykłady skutków kwaśnych opadów

– oblicza masy cząsteczkowe kwasów

– oblicza zawartość procentową pierwiastków chemicznych w cząsteczkach kwasów

Uczeń:

zapisuje równania reakcji otrzymywania wskazanego kwasu

– wyjaśnia, dlaczego podczas pracy ze stężonymi roztworami kwasów należy zachować szczególną ostrożność

projektuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać omawiane na lekcjach kwasy

– wymienia poznane tlenki kwasowe

– wyjaśnia zasadę bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI)

– planuje doświadczalne wykrycie białka w próbce żywności (np.: w serze, mleku, jajku)

– opisuje reakcję ksantoproteinową

zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) kwasów

zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) w formie stopniowej dla H2S, H2CO3

– określa kwasowy odczyn roztworu na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze

– opisuje doświadczenia przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek)

podaje przyczyny odczynu roztworów: kwasowego, zasadowego, obojętnego

interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyny: kwasowy, zasadowy, obojętny)

opisuje zastosowania wskaźników

planuje doświadczenie, które pozwala zbadać pH produktów występujących w życiu codziennym

– rozwiązuje zadania obliczeniowe o wyższym stopniu trudności

analizuje proces powstawania i skutki kwaśnych opadów

proponuje niektóre sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów

Uczeń:

– zapisuje wzór strukturalny kwasu nieorganicznego o podanym wzorze sumarycznym

– nazywa dowolny kwas tlenowy (określenie wartościowości pierwiastków chemicznych, uwzględnienie ich w nazwie)

projektuje i przeprowadza doświadczenia, w których wyniku można otrzymać kwasy

– identyfikuje kwasy na podstawie podanych informacji

– odczytuje równania reakcji chemicznych

– rozwiązuje zadania obliczeniowe o wyższym stopniu trudności

proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów

– wyjaśnia pojęcie skala pH

 

Przykłady wiadomości i umiejętności wykraczających poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie przez ucznia może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

  • wymienia przykłady innych wskaźników i określa ich zachowanie w roztworach o różnych odczynach
  • opisuje wpływ pH na glebę i uprawy, wyjaśnia przyczyny stosowania poszczególnych nawozów
  • omawia przemysłową metodę otrzymywania kwasu azotowego(V)
  • definiuje pojęcie stopień dysocjacji
  • dzieli elektrolity ze względu na stopień dysocjacji

 

 

 

VIII. Sole

 

Ocena dopuszczająca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Uczeń:

– opisuje budowę soli

tworzy i zapisuje wzory sumaryczne soli (np. chlorków, siarczków)

– wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli

tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych (proste przykłady)

tworzy i zapisuje wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw (np. wzory soli kwasów: chlorowodorowego, siarkowodorowego i metali, np. sodu, potasu i wapnia)

– wskazuje wzory soli wśród wzorów różnych związków chemicznych

– definiuje pojęcie dysocjacja jonowa (elektrolityczna) soli

– dzieli sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie

– ustala rozpuszczalność soli w wodzie na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie

zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) soli rozpuszczalnych w wodzie (proste przykłady)

– podaje nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji jonowej soli (proste przykłady)

– opisuje sposób otrzymywania soli trzema podstawowymi metodami (kwas + zasada, metal + kwas, tlenek metalu + kwas)

zapisuje cząsteczkowo równania reakcji otrzymywania soli (proste przykłady)

– definiuje pojęcia reakcja zobojętnianiareakcja strąceniowa

– odróżnia zapis cząsteczkowy od zapisu jonowego równania reakcji chemicznej

– określa związek ładunku jonu z wartościowością metalu i reszty kwasowej

podaje przykłady zastosowań najważniejszych soli

Uczeń:

– wymienia cztery najważniejsze sposoby otrzymywania soli

– podaje nazwy i wzory soli (typowe przykłady)

zapisuje równania reakcji zobojętniania w formach: cząsteczkowej, jonowej oraz jonowej skróconej

– podaje nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji jonowej soli

– odczytuje równania reakcji otrzymywania soli (proste przykłady)

– korzysta z tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie

– zapisuje równania reakcji otrzymywania soli (reakcja strąceniowa) w formach cząsteczkowej i jonowej (proste przykłady)

zapisuje i odczytuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej soli

– dzieli metale ze względu na ich aktywność chemiczną (szereg aktywności metali)

– opisuje sposoby zachowania się metali w reakcji z kwasami (np. miedź i magnez w reakcji z kwasem chlorowodorowym)

– zapisuje obserwacje z doświadczeń przeprowadzanych na lekcji

wymienia zastosowania najważniejszych soli

Uczeń:

tworzy i zapisuje nazwy i wzory soli: chlorków, siarczków, azotanów(V), siarczanów(IV), siarczanów(VI), węglanów, fosforanów(V) (ortofosforanów(V))

zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) soli

– otrzymuje sole doświadczalnie

wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania i reakcji strąceniowej

zapisuje równania reakcji otrzymywania soli

– ustala, korzystając z szeregu aktywności metali, które metale reagują z kwasami według schematu: metal + kwas ® sól + wodór

projektuje i przeprowadza reakcję zobojętniania (HCl + NaOH)

– swobodnie posługuje się tabelą rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie

projektuje doświadczenia pozwalające otrzymać substancje trudno rozpuszczalne i praktycznie nierozpuszczalne (sole i wodorotlenki) w reakcjach strąceniowych

– zapisuje odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej (reakcje otrzymywania substancji trudno rozpuszczalnych i praktycznie nierozpuszczalnych w reakcjach strąceniowych)

– podaje przykłady soli występujących w przyrodzie

wymienia zastosowania soli

– opisuje doświadczenia przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek)

Uczeń:

– wymienia metody otrzymywania soli

– przewiduje, czy zajdzie dana reakcja chemiczna (poznane metody, tabela rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie, szereg aktywności metali)

zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania dowolnej soli

– wyjaśnia, jakie zmiany zaszły w odczynie roztworów poddanych reakcji zobojętniania

– proponuje reakcję tworzenia soli trudno rozpuszczalnej i praktycznie nierozpuszczalnej

przewiduje wynik reakcji strąceniowej

– identyfikuje sole na podstawie podanych informacji

– podaje zastosowania reakcji strąceniowych

projektuje i przeprowadza doświadczenia dotyczące otrzymywania soli

– przewiduje efekty zaprojektowanych doświadczeń dotyczących otrzymywania soli (różne metody)

– opisuje zaprojektowane doświadczenia

 

Przykłady wiadomości i umiejętności wykraczających poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie przez ucznia może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

  • wyjaśnia pojęcie hydrat, wymienia przykłady hydratów, ich występowania i zastosowania
  • wyjaśnia pojęcie hydroliza, zapisuje równania reakcji hydrolizy i wyjaśnia jej przebieg
  • wyjaśnia pojęcia: sól podwójna, sól potrójna, wodorosole i hydroksosole; podaje przykłady tych soli

 

  1. Związki węgla z wodorem

 

Ocena dopuszczająca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie związki organiczne

– podaje przykłady związków chemicznych zawierających węgiel

wymienia naturalne źródła węglowodorów

wymienia nazwy produktów destylacji ropy naftowej i podaje przykłady ich zastosowania

– stosuje zasady bhp w pracy z gazem ziemnym oraz produktami przeróbki ropy naftowej

– definiuje pojęcie węglowodory

– definiuje pojęcie szereg homologiczny

definiuje pojęcia: węglowodory nasycone, węglowodory nienasycone, alkany, alkeny, alkiny

– zalicza alkany do węglowodorów nasyconych, a alkeny i alkiny – do nienasyconych

zapisuje wzory sumaryczne: alkanów, alkenów i alkinów o podanej liczbie atomów węgla

rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe): alkanów, alkenów i alkinów o łańcuchach prostych (do pięciu atomów węgla w cząsteczce)

podaje nazwy systematyczne alkanów (do pięciu atomów węgla w cząsteczce)

podaje wzory ogólne: alkanów, alkenów i alkinów

– podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów

– przyporządkowuje dany węglowodór do odpowiedniego szeregu homologicznego

– opisuje budowę i występowanie metanu

– opisuje właściwości fizyczne i chemiczne metanu, etanu

– wyjaśnia, na czym polegają spalanie całkowite i spalanie niecałkowite

– zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i spalania niecałkowitego metanu, etanu

– podaje wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu

opisuje najważniejsze właściwości etenu i etynu

– definiuje pojęcia: polimeryzacja, monomerpolimer

opisuje najważniejsze zastosowania metanu, etenu i etynu

– opisuje wpływ węglowodorów nasyconych i węglowodorów nienasyconych na wodę bromową (lub rozcieńczony roztwór manganianu(VII) potasu)

Uczeń:

– wyjaśnia pojęcie szereg homologiczny

tworzy nazwy alkenów i alkinów na podstawie nazw odpowiednich alkanów

zapisuje wzory: sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne (grupowe); podaje nazwy: alkanów, alkenów i alkinów

– buduje model cząsteczki: metanu, etenu, etynu

– wyjaśnia różnicę między spalaniem całkowitym a spalaniem niecałkowitym

opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (spalanie) alkanów (metanu, etanu) oraz etenu i etynu

zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania metanu, etanu, przy dużym i małym dostępie tlenu

– pisze równania reakcji spalania etenu i etynu

– porównuje budowę etenu i etynu

– wyjaśnia, na czym polegają reakcje przyłączania i polimeryzacji

opisuje właściwości i niektóre zastosowania polietylenu

wyjaśnia, jak można doświadczalnie odróżnić węglowodory nasycone od węglowodorów nienasyconych, np. metan od etenu czy etynu

– wyjaśnia, od czego zależą właściwości węglowodorów

– wykonuje proste obliczenia dotyczące węglowodorów

– podaje obserwacje do wykonywanych na lekcji doświadczeń

Uczeń:

tworzy wzory ogólne alkanów, alkenów, alkinów (na podstawie wzorów kolejnych związków chemicznych w danym szeregu homologicznym)

– proponuje sposób doświadczalnego wykrycia produktów spalania węglowodorów

zapisuje równania reakcji spalania alkanów przy dużym i małym dostępie tlenu

– zapisuje równania reakcji spalania alkenów i alkinów

– zapisuje równania reakcji otrzymywania etynu

– odczytuje podane równania reakcji chemicznej

zapisuje równania reakcji etenu i etynu z bromem, polimeryzacji etenu

– opisuje rolę katalizatora w reakcji chemicznej

wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami fizycznymi alkanów (np. stanem skupienia, lotnością, palnością, gęstością, temperaturą topnienia i wrzenia)

– wyjaśnia, co jest przyczyną większej reaktywności węglowodorów nienasyconych w porównaniu z węglowodorami nasyconymi

opisuje właściwości i zastosowania polietylenu

projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie węglowodorów nasyconych od węglowodorów nienasyconych

– opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne

– wykonuje obliczenia związane z węglowodorami

wyszukuje informacje na temat zastosowań alkanów, etenu i etynu; wymienia je

zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu

Uczeń:

– analizuje właściwości węglowodorów

– porównuje właściwości węglowodorów nasyconych i węglowodorów nienasyconych

wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami fizycznymi alkanów

– opisuje wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność

– zapisuje równania reakcji przyłączania (np. bromowodoru, wodoru, chloru) do węglowodorów zawierających wiązanie wielokrotne

– projektuje doświadczenia chemiczne dotyczące węglowodorów

projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie węglowodorów nasyconych od węglowodorów nienasyconych

– stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązywania zadań obliczeniowych o wysokim stopniu trudności

– analizuje znaczenie węglowodorów w życiu codziennym

Przykłady wiadomości i umiejętności wykraczających poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie przez ucznia może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

  • opisuje przebieg suchej destylacji węgla kamiennego
  • wyjaśnia pojęcia: izomeria, izomery
  • wyjaśnia pojęcie węglowodory aromatyczne
  • podaje przykłady tworzyw sztucznych, tworzyw syntetycznych
  • podaje właściwości i zastosowania wybranych tworzyw sztucznych
  • wymienia przykładowe oznaczenia opakowań wykonanych z tworzyw sztucznych

 

  1. Pochodne węglowodorów

 

Ocena dopuszczająca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Uczeń:

– dowodzi, że alkohole, kwasy karboksylowe, estry i aminokwasy są pochodnymi węglowodorów

– opisuje budowę pochodnych węglowodorów (grupa węglowodorowa + grupa funkcyjna)

– wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład pochodnych węglowodorów

– zalicza daną substancję organiczną do odpowiedniej grupy związków chemicznych

– wyjaśnia, co to jest grupa funkcyjna

– zaznacza grupy funkcyjne w alkoholach, kwasach karboksylowych, estrach, aminokwasach; podaje ich nazwy

– zapisuje wzory ogólne alkoholi, kwasów karboksylowych i estrów

dzieli alkohole na monohydroksylowe i polihydroksylowe

zapisuje wzory sumaryczne i rysuje wzory półstrukturalne (grupowe), strukturalne alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach prostych zawierających do trzech atomów węgla w cząsteczce

– wyjaśnia, co to są nazwy zwyczajowe i nazwy systematyczne

tworzy nazwy systematyczne alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach prostych zawierających do trzech atomów węgla w cząsteczce, podaje zwyczajowe (metanolu, etanolu)

rysuje wzory półstrukturalne (grupowe), strukturalne kwasów monokarboksylowych o łańcuchach prostych zawierających do dwóch atomów węgla w cząsteczce; podaje ich nazwy systematyczne i zwyczajowe (kwasu metanowego i kwasu etanowego)

– zaznacza resztę kwasową we wzorze kwasu karboksylowego

opisuje najważniejsze właściwości metanolu, etanolu i glicerolu oraz kwasów etanowego i metanowego

bada właściwości fizyczne glicerolu

zapisuje równanie reakcji spalania metanolu

opisuje podstawowe zastosowania etanolu i kwasu etanowego

– dzieli kwasy karboksylowe na nasycone i nienasycone

– wymienia najważniejsze kwasy tłuszczowe

opisuje najważniejsze właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych (stearynowego i oleinowego)

– definiuje pojęcie mydła

– wymienia związki chemiczne, które są substratami reakcji estryfikacji

– definiuje pojęcie estry

– wymienia przykłady występowania estrów w przyrodzie

– opisuje zagrożenia związane z alkoholami (metanol, etanol)

– wśród poznanych substancji wskazuje te, które mają szkodliwy wpływ na organizm

– omawia budowę i właściwości aminokwasów (na przykładzie glicyny)

– podaje przykłady występowania aminokwasów

-wymienia najważniejsze zastosowania poznanych związków chemicznych (np. etanol, kwas etanowy, kwas stearynowy)

Uczeń:

– zapisuje nazwy i wzory omawianych grup funkcyjnych

– wyjaśnia, co to są alkohole polihydroksylowe

zapisuje wzory i podaje nazwy alkoholi monohydroksylowych o łańcuchach prostych (zawierających do pięciu atomów węgla w cząsteczce)

zapisuje wzory sumaryczny i półstrukturalny (grupowy) propano-1,2,3-triolu (glicerolu)

– uzasadnia stwierdzenie, że alkohole i kwasy karboksylowe tworzą szeregi homologiczne

– podaje odczyn roztworu alkoholu

– opisuje fermentację alkoholową

zapisuje równania reakcji spalania etanolu

podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie (np. kwasy: mrówkowy, szczawiowy, cytrynowy) i wymienia ich zastosowania

tworzy nazwy prostych kwasów karboksylowych (do pięciu atomów węgla w cząsteczce) i zapisuje ich wzory sumaryczne i strukturalne

– podaje właściwości kwasów metanowego (mrówkowego) i etanowego (octowego)

bada wybrane właściwości fizyczne kwasu etanowego (octowego)

– opisuje dysocjację jonową kwasów karboksylowych

– bada odczyn wodnego roztworu kwasu etanowego (octowego)

zapisuje równania reakcji spalania i reakcji dysocjacji jonowej kwasów metanowego i etanowego

zapisuje równania reakcji kwasów metanowego i etanowego z metalami, tlenkami metali i wodorotlenkami

– podaje nazwy soli pochodzących od kwasów metanowego i etanowego

podaje nazwy długołańcuchowych kwasów monokarboksylowych (przykłady)

– zapisuje wzory sumaryczne kwasów: palmitynowego, stearynowego i oleinowego

– wyjaśnia, jak można doświadczalnie udowodnić, że dany kwas karboksylowy jest kwasem nienasyconym

– podaje przykłady estrów

wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji

tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi (proste przykłady)

– opisuje sposób otrzymywania wskazanego estru (np. octanu etylu)

– zapisuje równania reakcji otrzymywania estru (proste przykłady, np. octanu metylu)

– wymienia właściwości fizyczne octanu etylu

opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm

– bada właściwości fizyczne omawianych związków

– zapisuje obserwacje z wykonywanych doświadczeń chemicznych

Uczeń:

– wyjaśnia, dlaczego alkohol etylowy ma odczyn obojętny

– wyjaśnia, w jaki sposób tworzy się nazwę systematyczną glicerolu

– zapisuje równania reakcji spalania alkoholi

podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne alkoholi i kwasów karboksylowych

– wyjaśnia, dlaczego niektóre wyższe kwasy karboksylowe nazywa się kwasami tłuszczowymi

– porównuje właściwości kwasów organicznych i nieorganicznych

bada i opisuje wybrane właściwości fizyczne i chemiczne kwasu etanowego (octowego)

– porównuje właściwości kwasów karboksylowych

– opisuje proces fermentacji octowej

– dzieli kwasy karboksylowe

– zapisuje równania reakcji chemicznych kwasów karboksylowych

– podaje nazwy soli kwasów organicznych

– określa miejsce występowania wiązania podwójnego w cząsteczce kwasu oleinowego

podaje nazwy i rysuje wzory półstrukturalne (grupowe) długołańcuchowych kwasów monokarboksylowych (kwasów tłuszczowych) nasyconych (palmitynowego, stearynowego) i nienasyconego (oleinowego)

projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie kwasu oleinowego od kwasów palmitynowego lub stearynowego

zapisuje równania reakcji chemicznych prostych kwasów karboksylowych z alkoholami monohydroksylowymi

– zapisuje równania reakcji otrzymywania podanych estrów

– tworzy wzory estrów na podstawie nazw kwasów i alkoholi

– zapisuje wzór poznanego aminokwasu

opisuje budowę oraz wybrane właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie kwasu aminooctowego (glicyny)

– opisuje właściwości omawianych związków chemicznych

wymienia zastosowania: metanolu, etanolu, glicerolu, kwasu metanowego, kwasu octowego

– bada niektóre właściwości fizyczne i chemiczne omawianych związków

– opisuje przeprowadzone doświadczenia chemiczne

Uczeń:

– proponuje doświadczenie chemiczne do podanego tematu z działu Pochodne węglowodorów

– opisuje doświadczenia chemiczne (schemat, obserwacje, wniosek)

– przeprowadza doświadczenia chemiczne do działu Pochodne węglowodorów

– zapisuje wzory podanych alkoholi i kwasów karboksylowych

– zapisuje równania reakcji chemicznych alkoholi, kwasów karboksylowych o wyższym stopniu trudności (np. więcej niż pięć atomów węgla w cząsteczce)

– wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością alkoholi oraz kwasów karboksylowych

– zapisuje równania reakcji otrzymywania estru o podanej nazwie lub podanym wzorze

planuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie

opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań

– przewiduje produkty reakcji chemicznej

– identyfikuje poznane substancje

– omawia szczegółowo przebieg reakcji estryfikacji

– omawia różnicę między reakcją estryfikacji a reakcją zobojętniania

– zapisuje równania reakcji chemicznych w formach: cząsteczkowej, jonowej i skróconej jonowej

– analizuje konsekwencje istnienia dwóch grup funkcyjnych w cząsteczce aminokwasu

zapisuje równanie kondensacji dwóch cząsteczek glicyny

– opisuje mechanizm powstawania wiązania peptydowego

– rozwiązuje zadania dotyczące pochodnych węglowodorów (o dużym stopniu trudności)

 

Przykłady wiadomości i umiejętności wykraczających poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie przez ucznia może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

  • opisuje właściwości i zastosowania wybranych alkoholi (inne niż na lekcji)
  • opisuje właściwości i zastosowania wybranych kwasów karboksylowych (inne niż na lekcji)
  • zapisuje równania reakcji chemicznych zachodzących w twardej wodzie po dodaniu mydła sodowego
  • wyjaśnia pojęcie hydroksykwasy
  • wyjaśnia, czym są aminy; omawia ich przykłady; podaje ich wzory; opisuje właściwości, występowanie i zastosowania
  • wymienia zastosowania aminokwasów
  • wyjaśnia, co to jest hydroliza estru
  • zapisuje równania reakcji hydrolizy estru o podanej nazwie lub podanym wzorze

 

  1. Substancje o znaczeniu biologicznym

 

Ocena dopuszczająca

[1]

Ocena dostateczna

[1 + 2]

Ocena dobra

[1 + 2 + 3]

Ocena bardzo dobra

[1 + 2 + 3 + 4]

Uczeń:

– wymienia główne pierwiastki chemiczne wchodzące w skład organizmu

– wymienia podstawowe składniki żywności i miejsca ich występowania

wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek: tłuszczów, cukrów (węglowodanów) i białek

dzieli tłuszcze ze względu na: pochodzenie i stan skupienia

– zalicza tłuszcze do estrów

– wymienia rodzaje białek

dzieli cukry (sacharydy) na cukry proste i cukry złożone

definiuje białka jako związki chemiczne powstające z aminokwasów

– wymienia przykłady: tłuszczów, sacharydów i białek

– wyjaśnia, co to są węglowodany

wymienia przykłady występowania celulozy i skrobi w przyrodzie

podaje wzory sumaryczne: glukozy i fruktozy, sacharozy, skrobi i celulozy

wymienia zastosowania poznanych cukrów

– wymienia najważniejsze właściwości omawianych związków chemicznych

– definiuje pojęcia: denaturacja, koagulacja, żel, zol

wymienia czynniki powodujące denaturację białek

– podaje reakcje charakterystyczne białek i skrobi

– opisuje znaczenie: wody, tłuszczów, białek, sacharydów, witamin i mikroelementów dla organizmu

– wyjaśnia, co to są związki wielkocząsteczkowe; wymienia ich przykłady

– wymienia funkcje podstawowych składników odżywczych

Uczeń:

– wyjaśnia rolę składników odżywczych w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu

opisuje budowę cząsteczki tłuszczu jako estru glicerolu i kwasów tłuszczowych

opisuje wybrane właściwości fizyczne tłuszczów

– opisuje wpływ oleju roślinnego na wodę bromową

– wyjaśnia, jak można doświadczalnie odróżnić tłuszcze nienasycone od tłuszczów nasyconych

– opisuje właściwości białek

wymienia czynniki powodujące koagulację białek

opisuje właściwości fizyczne: glukozy, fruktozy, sacharozy, skrobi i celulozy

bada właściwości fizyczne wybranych związków chemicznych (glukozy, fruktozy, sacharozy, skrobi i celulozy)

– zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą za pomocą wzorów sumarycznych

– opisuje przebieg reakcji chemicznej skrobi z wodą

– wykrywa obecność skrobi i białka w produktach spożywczych

Uczeń:

– podaje wzór ogólny tłuszczów

– omawia różnice w budowie tłuszczów stałych i tłuszczów ciekłych

– wyjaśnia, dlaczego olej roślinny odbarwia wodę bromową

definiuje białka jako związki chemiczne powstające w wyniku kondensacji aminokwasów

– definiuje pojęcia: peptydy, peptyzacja, wysalanie białek

opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek

– wyjaśnia, co to znaczy, że sacharoza jest disacharydem

wymienia różnice we właściwościach fizycznych skrobi i celulozy

– zapisuje poznane równania reakcji sacharydów z wodą

– definiuje pojęcie wiązanie peptydowe

projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie tłuszczu nienasyconego od tłuszczu nasyconego

projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające wykrycie białka za pomocą stężonego roztworu kwasu azotowego(V)

– planuje doświadczenia chemiczne umożliwiające badanie właściwości omawianych związków chemicznych

– opisuje przeprowadzone doświadczenia chemiczne

opisuje znaczenie i zastosowania skrobi, celulozy i innych poznanych związków chemicznych

Uczeń:

– podaje wzór tristearynianu glicerolu

projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne umożliwiające wykrycie białka

– wyjaśnia, na czym polega wysalanie białek

– wyjaśnia, dlaczego skrobia i celuloza są polisacharydami

– wyjaśnia, co to są dekstryny

– omawia przebieg reakcji chemicznej skrobi z wodą

– planuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne weryfikujące postawioną hipotezę

– identyfikuje poznane substancje

 

Przykłady wiadomości i umiejętności wykraczających poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie przez ucznia może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

  • bada skład pierwiastkowy białek
  • udowadnia doświadczalnie, że glukoza ma właściwości redukujące
  • przeprowadza próbę Trommera i próbę Tollensa
  • wyjaśnia, na czym polega próba akroleinowa
  • projektuje doświadczenie umożliwiające odróżnienie tłuszczu od substancji tłustej (próba akroleinowa)
  • opisuje proces utwardzania tłuszczów
  • opisuje hydrolizę tłuszczów, zapisuje równanie dla podanego tłuszczu
  • wyjaśnia, na czym polega efekt Tyndalla