Wymagania edukacyjne – JĘZYK POLSKI – kl. 6

Między nami
Program nauczania j. polskiego w szkole podstawowej. Klasa VI

TREŚCI NAUCZANIA – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji:

Umiejętności Klasa VI
UCZEŃ CZYTA I SŁUCHA
  • Identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi; określa temat i główną myśl tekstu.
  • Rozpoznaje proste intencje nadawcy komunikatu, jak również te niewyrażone wprost; wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście, w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz.
  • Oddziela informacje ważne od drugorzędnych.
  • Rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz dostrzega zależność między przenośnym znaczeniem a intencją nadawcy wypowiedzi, w tym również w wypowiedzi literackiej.
  • Wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone wprost oraz pośrednio w sytuacjach typowych i nietypowych związanych z codziennością, w tekstach literackich, w słuchowisku radiowym, przedstawieniu teatralnym, filmie, komiksie, na fotografii, obrazie; rozumie funkcję elementów słuchowiska radiowego, filmu, przedstawienia teatralnego, komiksu.
  • Wyróżnia części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapit oraz dostrzega relacje między tytułem, wstępem, rozwinięciem i zakończeniem.
  • Odróżnia teksty literackie od użytkowych; rozpoznaje cechy zaproszenia, życzeń, gratulacji, zawiadomienia, ogłoszenia, instrukcji, przepisu oraz wypowiedzi nieliterackie (np. reklama, tekst publicystyczny), odróżnia fakty od opinii, wskazuje elementy perswazji; wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście, w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz.
  • Sprawnie czyta teksty głośno i cicho oraz rozumie funkcję znaków interpunkcyjnych, akapitów, marginesów w tekście prozatorskim; wersów, strof, rymu w tekście poetyckim, a w czytaniu głośnym świadomie stosuje pauzę, intonację, dobiera barwę głosu i tempo, aby nadać swojej wypowiedzi odczytany sens.
  • Wyraża zrozumienie odbieranej wypowiedzi przez gest i mimikę, kulturalne zachowanie; rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się (gest, wyraz twarzy, mimika, postawa ciała).
  • Dostrzega etyczny wymiar języka (prawdę, kłamstwo, przemilczanie informacji, brutalizację wypowiedzi).
UCZEŃ DOCIERA DO INFORMACJI
  • Wybiera informacje ze słownika ortograficznego, encyklopedii, czasopisma, katalogu, stron internetowych.

 

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury

Umiejętności Klasa VI
UCZEŃ ROZPOZNAJE I ANALIZUJE TEKST
  • Nazywa swoje reakcje czytelnicze i przywołuje elementy świata przedstawionego, które je wywołują oraz porównuje swoje wrażenia związane z odbiorem innych tekstów.
  • Odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości oraz rozpoznaje typowe elementy fikcji, charakterystyczne dla poznanych gatunków .
  • Wskazuje elementy realistyczne i fantastyczne, w baśniach, legendach, mitach i bajkach oraz w opowiadaniach i powieściach. Omawia ich funkcję w utworze.
  • Wskazuje w tekście środki stylistyczne, takie jak porównanie, przenośnia, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy, uosobienie, ożywienie; dostrzega zależności między zastosowanymi w utworze środkami stylistycznymi a treścią.
  • Odróżnia autora od osoby mówiącej w utworze literackim oraz charakteryzuje osobę mówiącą na podstawie jej wypowiedzi oraz omawia zależność osoby mówiącej (narratora, podmiotu lirycznego) i świata ukazanego w utworze.
  • Rozpoznaje wers, strofę, rym, omawia elementy tworzące rytm w utworze lirycznym oraz omawia funkcje elementów rytmu.
  • Posługuje się terminami: wiersz rymowany i nierymowany (biały).
  • Rozumie funkcję akapitu jako logicznie wyodrębnionej całości w tekście, wyodrębnia w utworze epickim wydarzenia układające się w wątki oraz omawia powiązania między częściami tekstu (rozdział, podrozdział) w dłuższym utworze prozatorskim, np. w opowiadaniu, powieści.
  • Omawia akcję w utworze dramatycznym i rozumie powiązania między częściami utworu dramatycznego (akt, scena) .
  • Nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim: w baśni, legendzie micie i bajce oraz powieści i utwór dramatycznym.
  • Identyfikuje baśń, legendę, mit, bajkę, komiks oraz opowiadanie, powieść, fraszkę.
  • Określa zadania członków ekipy filmowej, zna etapy powstawania filmu, rozumie pojęcie adaptacji filmowej.
  • Wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego; wyodrębnia film spośród innych dziedzin sztuki, rozróżnia film animowany i aktorski.
  • Wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych programy informacyjne, rozrywkowe, reklamy; nazywa ich tworzywo (obraz, dźwięk) i dostrzega różnice między celem każdego komunikatu.
  • Określa zadania twórców dzieła teatralnego – aktora, reżysera, dekoratora, choreografa, suflera, reżysera dźwięku, reżysera światła.
  • Rozumie pojęcie adaptacji teatralnej; odczytuje informacje o przedstawieniu z programu i afisza teatralnego.
  • Wyodrębnia spektakl teatralny spośród innych przekazów, nazywa elementy charakterystyczne dla dzieła teatralnego, zna pojęcia: gra aktorska, dekoracja, kostiumy, rekwizyty, inscenizacja, scena, widownia, próba.
UCZEŃ INTERPRETUJE TEKST
  • Odczytuje przesłanie utworu, a w szczególności morał, pouczenie w baśni, legendzie, micie i bajce.
  • Charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do wartości, takich jak: miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość, prawdomówność – kłamliwość itd.; konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami.

 

III. Tworzenie wypowiedzi

Umiejętności Klasa VI
UCZEŃ MÓWI I PISZE
  • Dostosowuje sposób wyrażania się do oficjalnej i nieoficjalnej sytuacji komunikacyjnej, takiej jak: prośba, pytanie, odmowa, wyjaśnienie, powiadomienie, zaproszenie, przekonywanie, podziękowanie, przemówienie, wystąpienie; świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące, pytające.
  • Udziela odpowiedzi na zadane pytania w formie wypowiedzenia pojedynczego, złożonego, krótkiej wypowiedzi.
  •  Świadomie dobiera wypowiedzenia, by osiągnąć zamierzony cel (np. przekonać, zachęcić, przestrzec).
  • Tworzy spójne, logiczne wypowiedzi, zróżnicowane stylistycznie w zależności od intencji nadawcy, sytuacji komunikacyjnej i rodzaju adresata
  • Zadaje rzeczowe pytania, świadomie w rozmowie zadaje pytania uzupełniające; zadaje pytania alternatywne (przedstawia rozmówcy dwie możliwości rozwiązania problemu).
  • Wyraża wprost i pośrednio intencje w swoich komunikatach.
  • Nazywa uczucia.
  • Rozmawia na tematy związane z codziennością, otaczającą rzeczywistością, przeczytaną lekturą
  • Gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru bohatera na podstawie jego zachowań i postaw.
  • Opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, stosując poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych, zwłaszcza rzeczowników oraz przymiotników.
  • Opisuje dzieła kultury, np. obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni (zwłaszcza przysłówki) oraz wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzieła.
  • Tworzy wypowiedzi zawierające proste informacje, np. przepisy kulinarne, zasady gier i zabaw, zaproszenie.
  • Opowiada przebieg zdarzeń zgodnie z ich chronologią; stosuje poprawne formy czasowników, wykorzystuje przysłówki określające następstwo czasowe.
  • Mówi wyraźnie, właściwie akcentuje wyrazy, wprowadza pauzę, stosuje odpowiednią intonację.
  • Skupia uwagę rozmówcy na swojej wypowiedzi (dobiera odpowiednie słownictwo, intonację, gestykulację, mimikę).
  • Recytuje teksty poetyckie z uwzględnieniem interpunkcji, właściwego tempa i odpowiedniej intonacji, interpretuje głosowo wybrane utwory poetyckie oraz wybrane fragmenty prozy.
  • Wypowiada się na temat intencji wyrażonych w komunikatach innych osób i tekstach literackich oraz przestrzega zasad kulturalnej rozmowy, dyskutuje na wybrany temat.
  • Opisuje swoje przeżycia związane z sytuacją typową, stosuje w opisie słownictwo nacechowane emocjonalnie, porównania, epitety oraz opisuje przeżycia bohatera literackiego; wyjaśnia motywy postępowania postaci literackiej; w charakterystyce uwzględnia zarówno informacje od narratora, innych bohaterów oraz własne wnioski i opinie.
  • Pisze krótkie formy wypowiedzi pisemnej, jak: poinstruowanie, składanie życzeń, wywiad, informowanie, argumentowanie, wyrażanie emocji, ocen i opinii oraz tworzy wypowiedź zróżnicowaną ze względu na funkcję komunikatu (ekspresywna, impresywna, poetycka).
  • Gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru bohatera na podstawie jego zachowań i postaw; charakteryzuje postać literacką; buduje uporządkowaną kompozycyjnie, logiczną i spójną wypowiedź.
  •  Świadomie wprowadza dialog, słownictwo opisujące przeżycia bohaterów jako element ożywiający akcję; wprowadza i przekształca różne typy wypowiedzeń w zależności od celu i intencji wypowiedzi (zdania pojedyncze i złożone, równoważniki zdań).
  • Opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, stosując poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych, zwłaszcza rzeczowników oraz przymiotników.
  • Opisuje dzieła kultury, np. obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni (zwłaszcza przysłówki) oraz wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzieła.
  • Opisuje rzeźbę, budowlę, stosując podstawowe terminy charakterystyczne dla danej dziedziny sztuki
  • Tworzy wypowiedzi zawierające proste informacje, np. przepisy kulinarne, zasady gier i zabaw, zaproszenie oraz instrukcja, ogłoszenie, krótka relacja, oraz regulamin, dłuższa relacja.
  • Tworzy wypowiedzi pisemne, takie jak: plan ramowy wypowiedzi, opowiadanie, dziennik z perspektywy własnej, list prywatny, opis, zaproszenie, prosta notatka oraz plan szczegółowy wypowiedzi, opowiadanie z dialogiem (twórcze i odtwórcze), pamiętnik, dziennik z perspektywy bohatera, ogłoszenie, list oficjalny, przewodnik, reklama, sprawozdanie, folder, charakterystyka, komiks, stosuje odpowiednią kompozycję i układ graficzny, uwzględnia poznane zasady ortograficzne i interpunkcyjne.

 

IV. Świadomość językowa

Uczeń wykazuje się sprawnością językową z zakresu: Klasa VI
FONETYKA
  • Zna alfabet i potrafi się posługiwać słownikami.
  • Dzieli wyrazy na głoski, litery, sylaby; rozróżnia funkcję zmiękczającą i sylabotwórczą i.
  • Dostrzega różnice między wymową a zapisem głosek nosowych, dźwięcznych i bezdźwięcznych.
SKŁADNIA
  • Tworzy wypowiedzi ze zdań pojedynczych.
  • Celowo używa różnych typów wypowiedzeń (oznajmujące, pytające, rozkazujące i wykrzyknikowe).
  • Wykorzystuje wiedzę o częściach mowy podczas analizy różnych tekstów kultury, tworzenia własnej wypowiedzi (ustnej i pisemnej).
ORTOGRAFIA
  • Poprawnie przenosi wyrazy do następnego wersu; w razie wątpliwości sprawdza podział wyrazu w słowniku ortograficznym.
  • Wykorzystuje wiedzę o wymianie głosek rz, o, ż, ch, h w wyrazach pokrewnych oraz tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych.
  • Poprawnie zapisuje wyrazy z o, ż niewymiennym w podanych ortogramach.
  • Wykorzystuje wiedzę o różnicach w wymowie i pisowni spółgłosek twardych i miękkich do poprawnego zapisu wyrazów.
  • Stosuje zasadę zapisu wyrazów z ch i rz po spółgłoskach.
  • Wykorzystuje wiedzę o sylabach w zapisie wyrazów rozpoczynających się cząstkami: ża-, żo-, żu-, ży-.
  • W razie wątpliwości związanych z zapisem wyrazów dociera do informacji w słowniku ortograficznym.
  • Wykorzystuje wiedzę o tworzeniu wyrazów pochodnych w zapisie wyrazów z cząstkami typu: -ów, -ówka, -ówna, -uś, -unek, -ura.
  • Jak w klasie IV oraz zapisuje wyrazy z ch, h, rz niewymiennym w podanych ortogramach.
  • Wykorzystuje wiedzę o różnicach w wymowie i pisowni samogłosek ustnych i nosowych, spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych.
  • Poprawnie zapisuje zakończenia bezokoliczników i formy czasowników w trybie przypuszczającym.
  • Wykorzystuje wiedzę o częściach mowy do poprawnego zapisu nie z różnymi częściami mowy.
  • Wykorzystuje wiedzę o stopniowaniu przymiotników i przysłówków do poprawnego zapisu wyrazów.
  • Poprawnie zapisuje wyrażenia przyimkowe
  • Wykorzystuje wiedzę o częściach mowy do zapisu wyrazów wielką i małą literą.
  • Wykorzystuje wiedzę o częściach mowy do zapisu wyrazów wielką i małą literą.
INTERPUNKCJA
  • Łączy za pomocą spójników współrzędne związki wyrazowe w zdaniu.
  • Stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu w zależności od intencji wypowiedzi.
  • Rozdziela przecinkiem jednorodne części zdania pojedynczego.
  • Stosuje przecinek przed odpowiednimi spójnikami. oraz rozdziela przecinkiem wypowiedzenia składowe w wypowiedzeniu złożonym.
  • Wydziela przecinkiem lub wpisuje w nawias wtrącone części wypowiedzenia.
SŁOWOTWÓRSTWO
  • Dobiera wyrazy pokrewne, tworzy rodziny wyrazów.
  • Odróżnia wyrazy pokrewne od synonimów.
  • Tworzy wyrazy pochodne za pomocą formantów.
  • Analizuje znaczenia wyrazów (objaśnia ich sens, wyjaśnia podobieństwa i różnice znaczeniowe, domyśla się znaczenia na podstawie budowy słowotwórczej i kontekstu).
  • Rozumie funkcje neologizmów, zwłaszcza użytkowych; uświadamia sobie podczas lektury tekstów niewspółczesnych zmianę znaczenia niektórych wyrazów.
  • Wykorzystuje wiedzę o wyrazach pokrewnych do poprawnego zapisu wyrazów.
FLEKSJA
  • Rozpoznaje części mowy: rzeczownik, przymiotnik, czasownik, przysłówek.
  • Stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, czasownika.
  • Rozumie kategorie osoby, liczby, rodzaju, czasu czasownika i poprawnie ich używa w tekście mówionym i pisanym.
  • Poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasie przeszłym i przyszłym.
  • Poprawnie akcentuje różne formy czasownika i poprawnie używa czasowników zakończonych na -no, -to.
  • Stosuje formy trybu orzekającego, rozkazującego i przypuszczającego.
  • Rozróżnia rzeczownik, wyodrębnia rzeczowniki własne i pospolite, konkretne i abstrakcyjne.
  • Określa formy gramatyczne rzeczownika: przypadek, liczba, rodzaj oraz używa poprawnych form nieregularnie odmieniających się rzeczowników
  • Rozpoznaje przymiotnik jako określenie rzeczownika.
  • Określa formy gramatyczne przymiotnika: przypadek, liczba, rodzaj.
  • Poprawnie stopniuje przymiotniki.
  • Rozpoznaje przysłówek jako określenie czasownika.
  • Poprawnie stopniuje przysłówki
  • Rozpoznaje liczebnik, zaimek oraz nieodmienne części mowy (przyimek, spójnik).
  • Tworzy wyrażenia przyimkowe.
  • Rozpoznaje części mowy: rzeczownik, przymiotnik, czasownik, przysłówek.
  • Stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, czasownika.
  • Rozumie kategorie osoby, liczby, rodzaju, czasu czasownika i poprawnie ich używa w tekście mówionym i pisanym.
  • Poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasie przeszłym i przyszłym.
  • Określa formy gramatyczne rzeczownika: przypadek, liczba, rodzaj.
  • Rozróżnia rzeczowniki.
  • Określa formy gramatyczne przymiotnika: przypadek, liczba, rodzaj.
  • Rozpoznaje przymiotnik jako określenie rzeczownika.
  • Rozpoznaje przysłówek jako określenie czasownika.
SKŁADNIA
  • Tworzy wypowiedzi ze zdań pojedynczych.
  • Celowo używa różnych typów wypowiedzeń (oznajmujące, pytające, rozkazujące i wykrzyknikowe).
  • Stosuje odpowiedni szyk wyrazów w zdaniu oraz wykorzystuje wiedzę o częściach mowy podczas analizy różnych tekstów kultury, tworzenia własnej wypowiedzi
  • (ustnej i pisemnej).
  • Rozpoznaje zdanie bezpodmiotowe.
  • Buduje wypowiedzenie pojedyncze rozwinięte oraz dostrzega i rozumie funkcje głównych części zdania (podmiot, orzeczenie); wydziela w zdaniu grupę podmiotu i grupę orzeczenia, ustala stosunki nadrzędno-podrzędne i współrzędne w zdaniu pojedynczym, wskazuje przydawkę, dopełnienie, okolicznik.
  • Odróżnia zdanie pojedyncze od równoważnika zdania.
  • Odróżnia zdanie pojedyncze od złożonego
SŁOWNICTWO

 

 

 

 

 

  • Dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne.
  • Stosuje frazeologizmy i przysłowia związane z omawianą tematyką, objaśnia ich znaczenia dosłowne i metaforyczne posługuje się frazeologizmami pochodzenia biblijnego i mitologicznego.
  • Stosuje słownictwo, zwroty i wyrażenia służące do opisu, formułowania ocen i opinii, wyrażania intencji, emocji i uczuć.
  • Posługuje się słownictwem o znaczeniu dosłownym i przenośnym.
  • Odróżnia kolokwializmy od wyrazów pochodzących z języka ogólnopolskiego oraz wyrazy gwarowe od potocznych.
  • Posługuje się przysłowiami i powiedzeniami regionalnymi.