Wymagania edukacyjne – HISTORIA kl.5

Wymagania na poszczególne oceny z historii w klasie 5 szkoły podstawowej

w roku szkolnym 2018/2019

* Gwiazdką oznaczono tematy dodatkowe (nieobowiązkowe) z podstawy programowej

Temat lekcji Zagadnienia Wymagania na poszczególne oceny
dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca
Rozdział 1. Pierwsze cywilizacje
1. Życie pierwszych ludzi pochodzenie człowieka

różnice między koczowniczym a osiadłym trybem życia

życie człowieka pierwotnego

epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza

początki rolnictwa i udomowienie zwierząt

dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza

terminy: pięściak, hodowla, koczowniczy tryb życia, osiadły tryb życia, rewolucja neolityczna, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: koczowniczy i osiadły tryb życia, pięściak

– opisuje różnice między człowiekiem pierwotnym a współczesnym

– potrafi wyjaśnić, jakie korzyści daje człowiekowi umiejętność uprawy ziemi i hodowli zwierząt

– wyjaśnia, dlaczego narzędzia metalowe są lepsze od kamiennych

– poprawnie posługuje się terminami: pięściak, hodowla, koczowniczy tryb życia, osiadły tryb życia, rewolucja neolityczna, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza

– przedstawia, skąd wywodzą się praludzie

– opisuje życie ludzi pierwotnych

– charakteryzuje epoki kamienia, brązu i żelaza

– wyjaśnia znaczenie nabycia umiejętności wskrzeszania ognia przez człowieka

 

– porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym

– wyjaśnia, na czym polegała rewolucja neolityczna

– przedstawia dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza

– wskazuje umiejętności, których nabycie umożliwiło ludziom przejście na osiadły tryb życia

– wyjaśnia skutki rewolucji neolitycznej

– wskazuje szlaki, którymi ludność zasiedliła różne kontynenty

 

– wyjaśnia pojęcie ewolucji

– charakteryzuje kierunki ewolucji człowieka

– porównuje poziom cywilizacyjny ludzi w różnych epokach

2. Miasta- państwa

Mezopotamii

Mezopotamia jako kolebka cywilizacji

znaczenie wielkich rzek dla rozwoju najstarszych cywilizacji

osiągnięcia cywilizacyjne mieszkańców Mezopotamii

powstanie pierwszych państw

zajęcia różnych grup społecznych

Kodeks Hammurabiego

terminy: cywilizacja, Mezopotamia, Bliski Wschód, Babilonia, Sumerowie, kanał nawadniający, kodeks, pismo klinowe, zikkurat, podatki

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: cywilizacja, kanał nawadniający, kodeks

– wyjaśnia, jaką funkcję mogą pełnić rzeki w życiu człowieka

– wskazuje na mapie: obszar Mezopotamii

– wyjaśnia zasadę oko za oko, ząb za ząb

 

– poprawnie posługuje się terminami: cywilizacja, Mezopotamia, Bliski Wschód, Babilonia, Sumerowie, kanał nawadniający, kodeks, pismo klinowe, zikkurat, podatki

– samodzielnie wskazuje na mapie: obszar Mezopotamii, Tygrys, Eufrat, Ur, Babilon

– wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacyjne ludów starożytnej Mezopotamii

 

– opisuje rolę wielkich rzek w rozwoju rolnictwa, handlu i komunikacji

– charakteryzuje i podaje przykłady państw-miast z terenu Mezopotamii

– wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa w życiu społecznym

 

– objaśnia różnicę między prawem zwyczajowym a skodyfikowanym

– tłumaczy, w jaki sposób powstawały pierwsze państwa

 

 

– przedstawia kraje leżące obecnie na obszarze dawnej Mezopotamii

– wymienia współczesne przedmioty, których powstanie było możliwe dzięki osiągnięciom ludów Mezopotamii

 

3. W Egipcie

faraonów

Egipt jako przykład starożytnej cywilizacji

Egipt darem Nilu

osiągnięcia cywilizacji egipskiej

struktura społeczna

wierzenia Egipcjan jako przykład religii politeistycznej

terminy: faraon, politeizm, piramidy, hieroglify, mumifikacja, sarkofag

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: piramida, faraon

– wskazuje na mapie: Egipt oraz Nil

– opisuje wygląd piramid

– porównuje wygląd hieroglifów i pisma współczesnego

– poprawnie posługuje się terminami: faraon, politeizm, piramidy, hieroglify, mumifikacja, sarkofag

– wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacji egipskiej

– opisuje zakres władzy faraona

– wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej

– przedstawia strukturę społeczną Egiptu

– podaje przykłady bogów i charakteryzuje wierzenia Egipcjan

 

– wyjaśnia powiązania między wierzeniami Egipcjan a ich osiągnięciami w dziedzinie budownictwa i medycyny

– opisuje, w jaki sposób wznoszono piramidy

 

– opisuje etapy pochówku faraonów

– charakteryzuje najbardziej znane przykłady sztuki egipskiej (Sfinks, Dolina Królów, grobowiec Tutenchamona, popiersie Neferetiti), piramidy w Gizie, świątynia Abu Simbel

4. W starożytnym Izraelu judaizm jako przykład religii monoteistycznej

biblijne dzieje Izraelitów

Dekalog i Tora

postaci biblijne: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon

terminy: judaizm, Tora, Jahwe, Dekalog, Mesjasz, synagoga, Mesjasz, Ziemia Obiecana, Arka Przymierza, monoteizm, plemię, Palestyna, prorok, Świątynia Jerozolimska

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: Tora, Żydzi, Dekalog

– wyjaśnia, o czym opowiada Biblia

– wymienia najważniejsze postaci biblijne związane z dziejami Żydów

 

– poprawnie posługuje się terminami: judaizm, Tora, Jahwe, Dekalog, Mesjasz, synagoga, Mesjasz, Ziemia Obiecana, Arka Przymierza, monoteizm, plemię, Palestyna, prorok, Świątynia Jerozolimska

– wskazuje na mapie: Palestynę, Jerozolimę

wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem

 

 

– opisuje główne etapy historii Izraelitów

– charakteryzuje judaizm

– porównuje wierzenia Egiptu oraz Izraela

 

 

– charakteryzuje dokonania najważniejszych przywódców religijnych i politycznych Izraela (Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon)

– wskazuje na podobieństwa i różnice pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem

 

– wyjaśnia terminy: synagoga, rabin

– podaje przykład synagogi we współczesnej Polsce

5. Cywilizacje Indii i Chin osiągnięcia cywilizacyjne Dalekiego Wschodu

system kastowy w Indiach

cywilizacja Doliny Indusu

terminy: Daleki Wschód, Ariowie, kasta, hinduizm, Wielki Mur Chiński, Jedwabny Szlak

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: Daleki Wschód, Wielki Mur Chiński

– wskazuje na mapie: Indie, Chiny

– przy pomocy nauczyciele wyjaśnia, dlaczego jedwab i porcelana były towarami poszukiwanymi na Zachodzie

– poprawnie posługuje się terminami: Daleki Wschód, Ariowie, kasta, hinduizm, Wielki Mur Chiński, Jedwabny Szlak

– wymienia osiągnięcia cywilizacji doliny Indusu

– wymienia osiągnięcia cywilizacji chińskiej

– wyjaśnia, kiedy narodziło się cesarstwo chińskie

– opisuje system kastowy w Indiach

– charakteryzuje wierzenia hinduistyczne

 

– charakteryzuje rolę Jedwabnego Szlaku w kontaktach między Wschodem a Zachodem

– przedstawia terakotową armię

jako zabytek kultury chińskiej

– wymienia i wskazuje na mapie: rzeki: Indus, Huang He, Jangcy

– charakteryzuje buddyzm

– opowiada o filozofii Konfucjusza

 

6. Od hieroglifów do alfabetu powstanie pisma i jego znaczenie dla rozwoju cywilizacji

pismo a prehistoria i historia

terminy: papirus, tabliczki gliniane, pismo obrazkowe, pismo klinowe, Fenicjanie, pismo alfabetyczne, alfabet łaciński

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: pismo obrazkowe, hieroglify,alfabet, pismo alfabetyczne

– wyjaśnia, do czego służy pismo

– charakteryzuje polskie pismo jako przykład pisma alfabetycznego

 

– poprawnie posługuje się terminami: papirus, tabliczki gliniane, pismo obrazkowe, pismo klinowe, Fenicjanie, pismo alfabetyczne,alfabet łaciński

– wyjaśnia, w jaki sposób umiejętność pisania wpłynęła na dalsze osiągnięcia człowieka

– porównuje pismo obrazkowe i alfabetyczne

– wyjaśnia związek między wynalezieniem pisma a historią i prehistorią

– omawia przyczyny wynalezienia pisma

– wskazuje różne przykłady sposobów porozumiewania się między ludźmi i przekazywania doświadczeń

– przyporządkowuje różne rodzaje pisma do cywilizacji, które je stworzyły

– wymienia przykłady materiałów pisarskich stosowanych w przeszłości

 

– wyjaśnia, w jaki sposób pismo obrazkowe przekształciło się w klinowe

– przedstawia genezę współczesnego pisma polskiego

– wyjaśnia, jakie były trudności z odczytywaniem pisma obrazkowego

– podaje przykłady narodów, które posługują się pismem sięgającym tradycją do pisma greckiego oraz do łaciny

– opowiada o przykładach alternatywnych języków umownych (alfabet Morse’a, język migowy)

 

* Tajemnice sprzed wieków – Jak odczytano pismo Egipcjan? wyprawa Napoleona do Egiptu

hieroglify – litery czy słowa?

postaci: Jean F. Champollion

terminy: Kamień z Rosetty

– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego po wielu stuleciach ludzie nie potrafili odczytać hieroglifów – wyjaśnia, na czym polegały trudności w odczytaniu hieroglifów – charakteryzuje i przedstawia znaczenie Kamienia z Rosetty

– wyjaśnia, jak udało się odczytać hieroglify

– przedstawia postać oraz dokonania Jeana F. Champolliona – wyjaśnia, jaki był wpływ wyprawy Napoleona do Egiptu oraz odczytania hieroglifów na pojawienie się egiptologii
Rozdział 2. Starożytna Grecja
1. Demokratyczne Ateny warunki naturalne Grecji

życie w greckiej polis

cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej

Perykles – najwybitniejszy przywódca demokratycznych Aten

terminy: Hellada, Hellenowie, polis, demokracja, zgromadzenie ludowe, akropol, agora

postaci historyczne: Perykles

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: demokracja, zgromadzenie ludowe

– przy pomocy nauczyciela opisuje wygląd greckiego polis i życie w nim na przykładzie Aten

– poprawnie posługuje się terminami: Hellada, Hellenowie, polis, demokracja, zgromadzenie ludowe, akropol, agora

– wskazuje na mapie: Grecję, Ateny

– wyjaśnia znaczenie terminu demokracja i charakteryzuje demokrację ateńską

 

– wyjaśnia wpływ warunków naturalnych Grecji na zajęcia ludności oraz sytuację polityczną (podział na polis)

– wyjaśnia, kim był Perykles

– opisuje, kto posiadał prawa polityczne w Atenach

– wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a współczesną demokracją parlamentarną

 

– wyjaśnia, w jaki sposób kultura grecka rozprzestrzeniła się w basenie Morza Śródziemnego

 

*2. Sparta i wojny z Persami ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty

cechy i etapy wychowania spartańskiego

powstanie i rozwój imperium perskiego

wojny grecko-perskie

terminy: Persowie, danina, sojusz, hoplita, falanga

wydarzenia: bitwa pod Maratonem, bitwa pod Termopilami, bitwa pod Salaminą

postaci historyczne: Dariusz, Kserkses, Leonidas

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: danina, sojusz

– przy pomocy nauczyciela przedstawia cele i charakter wychowania spartańskiego

– poprawnie posługuje się terminami: danina, sojusz, hoplita, falanga

– przedstawia cele i charakter wychowania spartańskiego

– wyjaśnia, dlaczego Spartan uważano za najlepszych wojowników greckich

– wskazuje na mapie: Spartę, Persję

– wyjaśnia, kim byli Dariusz, Kserkses i Leonidas

– charakteryzuje ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty

– posługuje się wyrażeniami: spartańskie warunki, mówić lakonicznie

– wyjaśnia przyczyny i opisuje przebieg wojen grecko-perskich

– wskazuje na mapie: Maraton, Termopile, Salaminę

– zaznacza na osi czasu daty: 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e.

– opisuje, w jaki sposób walczyli starożytni Grecy

– wyjaśnia genezę biegów maratońskich

– tłumaczy znaczenie zwrotu: wrócić z tarczą lub na tarczy

 

– porównuje ustroje Aten i Sparty

– opisuje przebieg bitwy pod Termopilami i ocenia postać króla Leonidasa

 

3. Bogowie i mity wierzenia starożytnych Greków

mity greckie

najważniejsi greccy bogowie: Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes

Homer i jego dzieła – Iliada i Odyseja

terminy: Olimp, mity, heros, Partenon, Herakles, Achilles, Odyseusz, wojna trojańska, koń trojański

postać historyczna: Homer

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:mity, heros

– przy pomocy nauczyciela charakteryzuje najważniejszych bogów greckich

– poprawnie posługuje się terminami: Olimp, mity, heros, Partenon, Herakles, Achilles, Odyseusz, koń trojański

– przedstawia wierzenia starożytnych Greków

– wskazuje na mapie: górę Olimp, Troję

– wyjaśnia, kim był Homer

 

– charakteryzuje najważniejszych bogów greckich: opisuje ich atrybuty i dziedziny życia, którym patronowali

– omawia różne mity greckie

– przedstawia treść IliadyOdysei

– wyjaśnia współczesne rozumienie wyrażenia: koń trojański

– opisuje wybrane miejsca kultu starożytnych Greków

– omawia znaczenie wyroczni w życiu starożytnych Greków

– wyjaśnia nawiązujące do mitologii związki frazeologiczne (frazeologizmy mitologiczne): objęcia Morfeusza,stajnia Augiasza, syzyfowa praca, męki Tantala, nić Ariadny

– opisuje archeologiczne poszukiwania mitycznej Troi

 

4. Kultura starożytnej Grecji wspólne elementy w kulturze greckich polis

najważniejsze dokonania sztuki greckiej

narodziny teatru greckiego

znaczenie filozofii w starożytnej Grecji i najwybitniejsi filozofowie

grecka matematyka i medycyna

rola sportu w życiu starożytnych Greków

terminy: Wielkie Dionizje,amfiteatr, tragedia, komedia, filozofia, igrzyska, olimpiada, Olimpia, stadion, pięciobój olimpijski

postaci historyczne:Fidiasz, Myron, Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Arystofanes, Sokrates, Platon, Arystoteles, Hipokrates, Pitagoras, Tales z Miletu

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: amfiteatr, igrzyska, olimpiada, stadion

– opisuje rolę sportu w codziennym życiu

– przy pomocy nauczyciela opisuje, jak narodził się teatr grecki i jakie było jego znaczenie dla Hellenów

 

– poprawnie posługuje się terminami: Wielkie Dionizje, amfiteatr, tragedia, komedia, filozofia, igrzyska, olimpiada, Olimpia, stadion, pięciobój olimpijski

– wskazuje różne dziedziny kultury i sztuki rozwijane w starożytnej Grecji

– opisuje charakter antycznych igrzysk sportowych

 

– opisuje charakter i cele antycznego teatru

– przedstawia dokonania nauki greckiej

– objaśnia, czym jest filozofia, i przedstawia jej najwybitniejszych przedstawicieli

– wyjaśnia, kim byli: Fidiasz, Myron, Sofokles, Pitagoras, Tales z Miletu, Sokrates, Platon, Arystoteles

– zaznacza na osi czasu datę: 776 r. p.n.e.

 

– przedstawia współczesną tradycję igrzysk olimpijskich

– porównuje igrzyska antyczne ze współczesnymi

 

– charakteryzuje rolę kultury w życiu społecznym

– przybliża postać i dokonania Archimedesa

– podaje przykłady wpływu dokonań starożytnych Greków na współczesną kulturę i naukę

*5. Imperium Aleksandra Wielkiego podboje Aleksandra Wielkiego

wojna z Persją (bitwy nad rzeczką Granik, pod Issos i pod Gaugamelą)

wyprawa Aleksandra do Indii

kulturowe skutki podbojów Aleksandra Wielkiego

terminy: imperium, falanga macedońska, węzeł gordyjski, hellenizacja, kultura hellenistyczna

postaci historyczne: Filip II, Aleksander Macedoński (Wielki)

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: imperium

– uzasadnia, dlaczego Aleksandra nazwano „Wielkim”

– określa, na jakim obszarze toczyły się opisywane wydarzenia

 

– poprawnie posługuje się terminami: imperium, węzeł gordyjski, hellenizacja

– wskazuje na mapie: Macedonię, Persję, Indie i Aleksandrię w Egipcie

– opisuje przebieg kampanii perskiej Aleksandra Macedońskiego

– opisuje dokonania Filipa II i Aleksandra Macedońskiego (Wielkiego)

– wyjaśnia charakter kultury hellenistycznej

– przedstawia skutki podbojów Aleksandra

– zaznacza na osi czasu daty: 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e.

– posługuje się terminami: falanga macedońska, kultura hellenistyczna

 

– omawia znaczenie Biblioteki Aleksandryjskiej

– charakteryzuje sposób walki wojsk Aleksandra Macedońskiego

 

 

– przedstawia siedem cudów świata

– wymienia państwa, które leżą dziś na terenach podbitych przez Aleksandra Wielkiego

 

* Tajemnice sprzed wieków – Jak wyglądała latarnia morska na Faros? siedem cudów świata

konstrukcja latarni morskiej na Faros

– wyjaśnia, dlaczego w przeszłości ludzie mieli problem ze wznoszeniem wysokich budowli – przedstawia, w jaki sposób działała latarnia w starożytności – opisuje losy latarni na Faros – charakteryzuje siedem cudów świata – omawia inny wybrany obiekt z listy siedmiu cudów świata starożytnego
Rozdział III. Starożytny Rzym
1. Ustrój starożytnego Rzymu legendarne początki państwa rzymskiego

zasady ustrojowe republiki rzymskiej

społeczeństwo starożytnego Rzymu

dokonania Gajusza Juliusza Cezara

upadek republiki

powstanie cesarstwa rzymskiego

terminy: Italia, monarchia, republika, senat, patrycjusze, plebejusze, konsulowie, pretorzy, kwestorzy, trybun ludowy, dyktator, cesarz

postaci legendarne i historyczne: Romulus i Remus, Gajusz Juliusz Cezar, Oktawian August

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: dyktator, cesarz

– wskazuje na mapie: Rzym

– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego symbolem Rzymu została wilczyca

 

– poprawnie posługuje się terminami: Italia, monarchia, republika, senat, patrycjusze, plebejusze, konsulowie, pretorzy, kwestorzy, trybun ludowy, dyktator, cesarz

– przedstawia legendarne początki Rzymu

– wskazuje na mapie: Półwysep Apeniński

– omawia dokonania Gajusza Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta

– charakteryzuje ustrój republiki rzymskiej i jej główne organy władzy

– przedstawia kompetencje najważniejszych urzędów republikańskich

– opisuje konflikt społeczny między patrycjuszami a plebejuszami

– zaznacza na osi czasu daty: 753 r. p.n.e., 44 r. p.n.e.

– omawia przyczyny oraz okoliczności upadku republiki rzymskiej

– porównuje ustroje demokracji ateńskiej i republiki rzymskiej

 

– wyjaśnia różnice w rozumieniu terminu republika przez Rzymian i współcześnie

– przedstawia funkcje pełnione przez senat w ustroju współczesnej Polski

 

2. Imperium Rzymskie podboje rzymskie

Imperium Rzymskie i jego prowincje

organizacja armii rzymskiej

podział cesarstwa

upadek cesarstwa zachodniorzymskiego

terminy: Kartagina, prowincja, limes, legiony, legioniści, Imperium Rzymskie, pax Romana, romanizacja, barbarzyńcy, Germanie, Konstantynopol, Hunowie, wielka wędrówka ludów

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: prowincja, legiony, plemiona barbarzyńskie, wielka wędrówka ludów

– przedstawia wygląd i uzbrojenie rzymskiego legionisty

 

 

– poprawnie posługuje się terminami: prowincja, legiony, romanizacja, plemiona barbarzyńskie, Germanie, Hunowie, wielka wędrówka ludów

– wymienia główne prowincje Imperium Rzymskiego

– wskazuje na mapie: Kartaginę, granice Imperium Rzymskiego w II w. n.e., Konstantynopol

– omawia etapy powstawania Imperium Rzymskiego

– opisuje przyczyny podziału cesarstwa na wschodnie i zachodnie

– opisuje okoliczności upadku cesarstwa zachodniego

– zaznacza na osi czasu daty: 395 r. n.e., 476 r. n.e.

– zna postać cesarza Konstantyna Wielkiego

 

– wymienia korzyści oraz zagrożenia funkcjonowania państwa o rozległym terytorium

– wyjaśnia wpływ kultury rzymskiej na podbite ludy

– przedstawia postać Hannibala i wojny punickie

– pokazuje przykłady romanizacji we współczesnej Europie

– przybliża postaci wodzów barbarzyńskich Attyli oraz Odoakera

3. Życie w Wiecznym Mieście Rzym jako stolica imperium i Wieczne Miasto

życie codzienne i rozrywki w Rzymie

podział społeczeństwa rzymskiego

wierzenia religijne Rzymian i najważniejsze bóstwa

terminy: bazylika, Forum Romanum, termy, amfiteatr,gladiatorzy, patrycjusze, plebs, niewolnicy, westalki

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:amfiteatr,gladiatorzy, niewolnicy

– przy pomocy nauczyciela przedstawia warunki życia oraz rozrywki dawnych mieszkańców Rzymu

– omawia wierzenia Rzymian i wpływ, jaki wywarła na nie religia Greków

 

– poprawnie posługuje się terminami: bazylika, Forum Romanum, termy, amfiteatr,gladiatorzy, patrycjusze, plebs, niewolnicy, westalki

– wymienia najważniejsze bóstwa czczone przez Rzymian i określa, jakimi dziedzinami życia się opiekowały

– charakteryzuje różne grupy społeczeństwa rzymskiego

– wyjaśnia, dlaczego Rzym był nazywany Wiecznym Miastem

– opisuje, jakie funkcje pełniło Forum Romanum

– wymienia greckie odpowiedniki najważniejszych rzymskich bóstw

 

– wyjaśnia, dlaczego cesarze rzymscy starali się kierować zawołaniem ludu: chleba i igrzysk! – przedstawia pozostałości Pompejów i Herkulanum jako źródła wiedzy o życiu codziennym w starożytności

 

4. Dokonania starożytnych Rzymian Rzymianie jako wielcy budowniczowie

kultura i sztuka starożytnego Rzymu jako kontynuacja dokonań antycznych Greków

prawo rzymskie i jego znaczenie dla funkcjonowania państwa

najważniejsze budowle w starożytnym Rzymie

terminy: kopuła, akwedukt, łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, Panteon, kodeks, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana

postaci historyczne: Wergiliusz, Horacy

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, kodeks

 

– poprawnie posługuje się terminami: kopuła, akwedukt, łuk triumfalny, Circus Maximus, Koloseum, Panteon, kodeks, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana

– wyjaśnia powiedzenie: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu

 

– uzasadnia i ocenia twierdzenie, że Rzymianie potrafili czerpać z dorobku kulturowego podbitych ludów

– omawia najwybitniejsze dzieła sztuki i architektury rzymskiej

– wyjaśnia rolę praw i przepisów w funkcjonowaniu państwa na przykładzie Rzymu

– omawia dokonania Wergiliusza i Horacego

 

– wyjaśnia, dlaczego dobra sieć drogowa jest ważna dla funkcjonowania każdego państwa

 

– opisuje wpływ prawa rzymskiego na współczesne prawo europejskie

– ocenia, które z dokonań Rzymian uważa za najwybitniejsze, i uzasadnia swoją odpowiedź

 

5. Początki chrześcijaństwa Jezus z Nazaretu jako twórca nowej religii monoteistycznej

przyczyny prześladowania chrześcijan w starożytnym Rzymie

rola świętych Pawła i Piotra w rozwoju chrześcijaństwa

Edykt mediolański i zakończenie prześladowań chrześcijan w cesarstwie

terminy: Mesjasz, chrześcijaństwo, apostołowie, biskupi, papież, Biblia − Stary i Nowy Testament, Edykt mediolański

postaci historyczne: Jezus z Nazaretu, święty Piotr, święty Paweł z Tarsu, Konstantyn Wielki

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: apostołowie, Jezus z Nazaretu, biskupi, papież, Biblia − Stary i Nowy Testament

 

– poprawnie posługuje się terminami: Mesjasz, chrześcijaństwo, apostołowie, biskupi, papież, Biblia − Stary i Nowy Testament, Edykt mediolański

– charakteryzuje działalność apostołów po ukrzyżowaniu Jezusa

– wskazuje na mapie: Palestynę, Jerozolimę, Mediolan

– omawia nauki Jezusa z Nazaretu oraz dokonania świętego Piotra, świętego Pawła z Tarsu i Konstantyna Wielkiego

 

– wyjaśnia, czym różni się chrześcijaństwo od judaizmu

– wyjaśnia, dlaczego władze rzymskie odnosiły się wrogo do chrześcijaństwa

– wyjaśnia znaczenie Edyktu mediolańskiego dla rozwoju chrześcijaństwa

– zaznacza na osi czasu daty: 33 r. n.e., 313 r. n.e.

 

– opisuje najstarsze symbole chrześcijańskie

– wyjaśnia związki między judaizmem a chrześcijaństwem

 

– przedstawia dzieje wybranego świętego (na przykład swojego patrona)
* Tajemnice sprzed wieków – Bursztynowy szlak rola szlaków handlowych w starożytności

bursztyn i jego znaczenie dla starożytnych Rzymian

kontakty handlowe Rzymian z wybrzeżem Bałtyku

– wskazuje na mapie: przebieg bursztynowego szlaku (Pruszcz Gdański, Kalisz, Brama Morawska)

– wyjaśnia, czym jest bursztyn i do czego się go stosuje

– wyjaśnia, dlaczego bursztyn był ceniony przez Rzymian

 

– wyjaśnia rolę szlaków handlowych

 

– podaje argumenty za twierdzeniem i przeciw niemu, że miasto Kalisz istniało w starożytności – opisuje, jakie ludy żyły na ziemiach polskich w okresie funkcjonowania bursztynowego szlaku

 

Rozdział IV. Początki średniowiecza
l. Bizancjum w czasach świetności

 

cesarstwo bizantyjskie pod panowaniem Justyniana I Wielkiego

dokonania Justyniana I Wielkiego

Konstantynopol jako Nowy Rzym

tradycja grecka w Bizancjum

osiągnięcia naukowe Bizantyjczyków

upadek Konstantynopola, jego przyczyny i skutki

terminy: Bizancjum, Hagia Sofia, ikona, freski, mozaika

postaci historyczne: Justynian I Wielki

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:ikona, freski, mozaika

 

– poprawnie posługuje się terminami: Bizancjum, Hagia Sofia, ikona, freski, mozaika

– wskazuje na mapie: Konstantynopol, granice cesarstwa bizantyjskiego w czasach Justyniana I Wielkiego

– tłumaczy, dlaczego Konstantynopol zaczęto określać Nowym Rzymem

– wyjaśnia znaczenie wyrażenia bizantyjski przepych

 

– wskazuje, jaką rolę w periodyzacji dziejów odegrał upadek cesarstwa zachodniorzymskiego oraz wschodniorzymskiego

– charakteryzuje styl bizantyjski w sztuce

– podaje przyczyny i skutki upadku cesarstwa bizantyjskiego

– zaznacza na osi czasu datę upadku Konstantynopola – 1453 r.

– zna postać Justyniana I Wielkiego

– omawia dokonania Justyniana I Wielkiego

– wyjaśnia, w jaki sposób położenie geograficzne wpłynęło na bogactwo Konstantynopola

– uzasadnia twierdzenie, że Bizancjum połączyło w nauce tradycję zachodniorzymską i grecką

– wyjaśnia, jakie znaczenie dla państwa ma kodyfikacja praw

 

– wyjaśnia, jaki wpływ na chrześcijaństwo miał podział Rzymu na część zachodnią i wschodnią

– opisuje, jakie zmiany w bazylice Hagia Sofia zostały dokonane przez muzułmanów

2. Arabowie i początki islamu

 

pochodzenie Arabów

działalność Mahometa i narodziny islamu

religia muzułmańska i jej zasady

dżihad i podboje Arabów

kultura i nauka arabska

terminy: oaza, Czarny Kamień, Mekka, Medyna, islam, Allach, Koran, meczet, minaret, mihrab, minbar, dżihad, kalifowie, cyfry arabskie, stal damasceńska, arabeski

postaci historyczne: Mahomet

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: oaza, islam, Allach, Koran, meczet

– przy pomocy nauczyciela wskazuje podstawowe różnice między chrześcijaństwem a islamem

 

– poprawnie posługuje się terminami: oaza, Czarny Kamień, Mekka, Medyna, islam, Allach, Koran, meczet, minaret, mihrab, minbar, dżihad, kalifowie, cyfry arabskie, stal damasceńska, arabeski

– omawia najważniejsze zasady wiary muzułmanów

– wskazuje na mapie: Półwysep Arabski, Mekkę, Medynę oraz imperium arabskie w okresie świetności

– przedstawia postać i działalność Mahometa

– omawia osiągnięcia Arabów w dziedzinie kultury i nauki w średniowieczu

– charakteryzuje i ocenia stosunek Arabów do ludów podbitych w średniowieczu

– zaznacza na osi czasu datę: 622 r.

 

– wskazuje na podobieństwa i różnice pomiędzy chrześcijaństwem a islamem

– podaje przykłady wpływu kultury, nauki i języka arabskiego na Europejczyków

– wyjaśnia, jak zmieniało się nastawienie części muzułmanów do innych kultur w średniowieczu i współcześnie

– ocenia potrzebę tolerancji religijnej

– wskazuje na podobieństwa i różnice w sposobie postrzegania dziejów i odmierzania czasu między chrześcijaństwem a islamem

3. Nowe państwa w Europie

 

powstanie państwa Franków

cesarstwo Karola Wielkiego

rozwój kultury i nauki w państwie Karola Wielkiego

traktat w Verdun i jego skutki – nowe państwa w Europie

Rzesza Niemiecka

terminy: Frankowie,dynastia, majordom, Karolingowie, układ w Verdun, cesarstwo, margrabia, marchia, możnowładca, Rzesza Niemiecka

postaci historyczne: Chlodwig, Karol Młot, Pepin Mały, Karol Wielki, Otton I

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: dynastia, cesarstwo, możnowładca

– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego Karol otrzymał przydomek „Wielki”

 

 

 

 

 

– poprawnie posługuje się terminami: Frankowie,dynastia, majordom, Karolingowie, układ w Verdun, cesarstwo, margrabia, marchia, możnowładca, Rzesza Niemiecka

– wskazuje na mapie: zasięg terytorialny państwa Franków w czasach Karola Wielkiego, Akwizgran i Rzym

– wyjaśnia, w jaki sposób władzę w państwie Franków przejęła dynastia Karolingów

– charakteryzuje rozwój kultury i nauki w czasach Karola Wielkiego

– przedstawia postanowienia traktatu w Verdun oraz jego skutki

– zaznacza na osi czasu daty: 800 r., 843 r., 962 r.

– omawia dokonania: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Małego, Karola Wielkiego i Ottona I

 

– wyjaśnia, w jaki sposób doszło do utworzenia Rzeszy Niemieckiej

– tłumaczy, dlaczego Karol Wielki jest jednym z patronów zjednoczonej Europy

– wyjaśnia skąd pochodzi polskie słowo „król”
4. Konflikt papiestwa z cesarstwem

 

wielka schizma wschodnia i jej skutki

spór o inwestyturę między cesarzem a papieżem w XI w.

Canossa jako miejsce pokuty cesarza Henryka IV

konkordat wormacki i jego postanowienia

terminy: dogmaty, schizma, patriarcha, prawosławie, ekskomunika, inwestytura, synod, konkordat

postaci historyczne: papież Grzegorz VII, cesarz Henryk IV

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: prawosławie, ekskomunika – poprawnie posługuje się terminami: dogmaty, schizma, patriarcha, prawosławie, ekskomunika, inwestytura, synod, konkordat

– wyjaśnia konsekwencje ekskomuniki cesarza i opisuje ukorzenie się cesarza Henryka IV w Canossie

– przedstawia postaci: papieża Grzegorza VI, cesarza Henryka IV

 

– wyjaśnia przyczyny i skutki wielkiej schizmy wschodniej

– wyjaśnia, czym są religie, a czym wyznania religijne

– przedstawia przebieg sporu pomiędzy cesarzem a papieżem w XI w.

– przedstawia postanowienia konkordatu w Wormacji

– zaznacza na osi czasu daty: 1054 r., 1077 r., 1122 r.

 

– wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę

– omawia przykładowe różnice pomiędzy Kościołem katolickim a prawosławnym

 

 

– przedstawia okoliczności utworzenia Państwa Kościelnego

 

5. Wyprawy krzyżowe zajęcie Ziemi Świętej przez Turków

synod w Clermont

krucjaty

utworzenie Królestwa Jerozolimskiego

powstanie zakonów rycerskich: templariuszy, joannitów i Krzyżaków

upadek twierdzy Akka

skutki wypraw krzyżowych

terminy: Ziemia Święta, synod, krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie

postaci historyczne: papież Urban II

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie

– opisuje wygląd rycerzy zakonnych

 

– poprawnie posługuje się terminami: Ziemia Święta, synod, krucjaty, krzyżowcy, zakony rycerskie

– wyjaśnia przyczyny ogłoszenia krucjat

– wskazuje na mapie: Ziemię Świętą i trasy wybranych krucjat

– omawia skutki pierwszej krucjaty

 

– przedstawia zakony templariuszy, joannitów i Krzyżaków oraz ich zadania

– opisuje skutki wypraw krzyżowych

– przedstawia postać: Urbana II

– zaznacza na osi czasu daty: 1096 r., 1291 r.

 

– omawia okoliczności zlikwidowania zakonu templariuszy – przedstawia informacje, które z zakonów rycerskich funkcjonują współcześnie i jaka obecnie jest ich rola

– ocenia rolę krucjat w kształtowaniu się relacji między chrześcijanami a muzułmanami

 

* Tajemnice sprzed wieków – Skarb templariuszy zakon templariuszy i jego funkcje po zakończeniu krucjat

wzrost znaczenia i bogactwa templariuszy

przyczyny kasacji zakonu

polskie posiadłości templariuszy

– wyjaśnia, do jakich celów został powołany zakon templariuszy – przedstawia genezę bogactwa templariuszy

– opisuje mit skarbu templariuszy

 

– przedstawia dzieje templariuszy po upadku Królestwa Jerozolimskiego

– opisuje losy ostatniego mistrza zakonu Jakuba de Molay

 

– przedstawia legendę o św. Graalu

 

– wskazuje posiadłości zakonu na obszarze dzisiejszej Polski

 

Rozdział V. Społeczeństwo średniowiecza
l. System feudalny

 

podział na seniorów i wasali

społeczna drabina feudalna

podział społeczeństwa średniowiecznego na stany

terminy: feudalizm, senior, wasal, lenno, hołd lenny, stan, przywilej, suzeren, duchowieństwo, chłopi, szlachta, mieszczaństwo

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: senior, wasal, hołd lenny, przywilej

– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, na czym polegała drabina feudalna

– poprawnie posługuje się terminami:feudalizm, senior, wasal, lenno, hołd lenny, stan, przywilej, suzeren, duchowieństwo, chłopi, szlachta, mieszczaństwo

– przedstawia, jak wyglądał hołd lenny

– wymienia i charakteryzuje poszczególne stany w społeczeństwie średniowiecznym

– omawia różnice pomiędzy społeczeństwem stanowym a współczesnym

– opisuje zależność między seniorem a wasalem

 

– wyjaśnia, które stany były uprzywilejowane

 

– wyjaśnia, kim byli w Europie Zachodniej hrabiowie i baronowie
2. Epoka rycerzy

 

ideał rycerza i jego obowiązki

od pazia do rycerza

życie codzienne rycerzy

elementy wyposażenia średniowiecznego rycerza

kultura rycerska

elementy wyposażenia średniowiecznego rycerza

terminy: rycerz, kodeks honorowy, paź, giermek, pasowanie, herb, kopia, ostrogi

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:rycerz, herb, kopia, ostrogi

– opisuje uzbrojenie rycerzy

– poprawnie posługuje się terminami:rycerz, kodeks honorowy, paź, giermek, pasowanie, herb, kopia, ostrogi

– charakteryzuje ideał rycerza średniowiecznego

– wyjaśnia, kto mógł zostać rycerzem

– opisuje uzbrojenie rycerskie

 

– opisuje życie codzienne rycerstwa

– przedstawia poszczególne etapy wychowania rycerskiego

– opisuje ceremonię pasowania na rycerza

– przedstawia historię najsłynniejszego polskiego rycerza Zawiszy Czarnego z Garbowa – przedstawia literackie ideały rycerskie: hrabiego Rolanda, króla Artura i rycerzy Okrągłego Stołu
* Tajemnice sprzed wieków – Dlaczego rycerze brali udział w turniejach? rola turniejów rycerskich

przebieg turniejów

konsekwencje zwycięstwa i porażki w turnieju

obyczajowość turniejowa

– przy pomocy nauczyciela omawia, z jakimi konsekwencjami wiązała się porażka w turnieju – przedstawia, w jaki sposób byli nagradzani zwycięzcy turniejów – wyjaśnia, dlaczego rycerze byli skłonni uczestniczyć w turniejach – opisuje przebieg turniejów rycerskich – wyjaśnia, dlaczego współczesna młodzież organizuje się w bractwa rycerskie i kultywuje tradycję rycerską; podaje przykład takiego bractwa
3. Średniowieczne miasto i wieś

 

powstanie osad rzemieślniczych i kupieckich

lokacje miast i wsi

samorząd miejski i jego organy

społeczeństwo miejskie

organa samorządu wiejskiego

wygląd średniowiecznego miasta

zajęcia ludności wiejskiej

terminy: gród, osada targowa, lokacja, zasadźca, kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, wójt, burmistrz, rada miejska, ława miejska, ratusz, cech, sołtys, ława wiejska, trójpolówka, pług, radło, brona

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, ratusz, pług, radło, brona

– porównuje życie codzienne mieszkańców średniowiecznych miast i wsi

– poprawnie posługuje się terminami: gród, osada targowa, lokacja, zasadźca, kupcy, rzemieślnicy, rynek, targi, wójt, burmistrz, rada miejska, ława miejska, ratusz, cech, sołtys, ława wiejska, trójpolówka, pług, radło, brona

– opisuje, gdzie i w jaki sposób tworzyły się miasta

– charakteryzuje główne zajęcia mieszkańców miast

– opisuje życie i obowiązki ludności wiejskiej

– wyjaśnia, na czym polegały lokacje miast i wsi

– przedstawia organy samorządu miejskiego

– charakteryzuje różne grupy społeczne mieszczan

– wyjaśnia, na czym polegała trójpolówka

 

– opisuje wybrany średniowieczny zabytek mieszczański w Polsce

– znajduje i przedstawia informacje o założeniu własnej miejscowości

– przedstawia historie i okoliczności założenia najstarszych miast w regionie

 

4. Kościół w średniowieczu

 

duchowni w średniowieczu, ich przywileje i obowiązki

religijność doby średniowiecza

średniowieczne zakony: benedyktyni, cystersi, franciszkanie, dominikanie

życie w średniowiecznym klasztorze

średniowieczne szkolnictwo

terminy: zakon, klasztor, opat, reguła zakonna, benedyktyni, cystersi, skryptoria, kopiści, franciszkanie, dominikanie, asceza, benedyktyńska praca, uniwersytet

postać historyczna: święty Franciszek z Asyżu

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: zakon, klasztor, uniwersytet

– przy pomocy nauczyciela omawia życie w średniowiecznym klasztorze i jego organizację

– wyjaśnia, czym zajmowali się kopiści

 

– poprawnie posługuje się terminami: zakon, klasztor, opat, reguła zakonna, benedyktyni, cystersi, skryptoria, kopiści, franciszkanie, dominikanie, asceza, benedyktyńska praca, uniwersytet

– charakteryzuje stan duchowny w średniowieczu

– opisuje różne role, jakie odgrywali duchowni w społeczeństwie średniowiecznym

 

– przedstawia najważniejsze zakony średniowieczne

– wyjaśnia określenie benedyktyńska praca

– charakteryzuje średniowieczne szkolnictwo

– porównuje szkolnictwo średniowieczne i współczesne

– przedstawia dokonania świętego Franciszka z Asyżu

 

– porównuje zakony kontemplacyjne i zakony żebracze

– wyjaśnia, jaką funkcję w klasztorze spełniają: refektarz, wirydarz, dormitorium i kapitularz

 

– znajduje i przedstawia informacje o najstarszych polskich kronikarzach: Gallu Anonimie i Wincentym Kadłubku

– opisuje jeden z klasztorów działających w Polsce, wyjaśnia, jakiego zgromadzenia jest siedzibą, i przedstawia w skrócie dzieje tego zgromadzenia

 

5. Sztuka średniowiecza

 

rola sztuki w średniowieczu

znaczenie biblii pauperum

styl romański i jego cechy

styl gotycki i jego charakterystyczne elementy

rzeźba i malarstwo średniowieczne

pismo i miniatury w rękopisach

zabytki średniowieczne w Polsce

terminy: biblia pauperum, styl romański, styl gotycki, katedra, portal, sklepienie, witraże, łuki oporowe, apsyda, rozeta, przypory, miniatura, inicjał

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: katedra, witraże, miniatura

– przy pomocy nauczyciela omawia zabytki sztuki średniowiecznej w Polsce

– wymienia różne dziedziny sztuki średniowiecznej

– poprawnie posługuje się terminami: biblia pauperum, katedra, styl romański, styl gotycki, portal, sklepienie, witraże, łuki oporowe, apsyda, rozeta, przypory, miniatura, inicjał

– wyjaśnia, czym była i jakie zadania spełniała biblia pauperum

– charakteryzuje styl romański

– omawia cechy stylu gotyckiego

– porównuje styl gotycki i romański

– przedstawia przykłady rzeźby i malarstwa średniowiecznego

 

 

– znajduje i przedstawia informacje o średniowiecznych świątyniach w swoim regionie oraz elementach ich wystroju
Rozdział VI. Polska pierwszych Piastów
l. Zanim powstała Polska

 

najstarsze osadnictwo na ziemiach polskich w świetle wykopalisk archeologicznych

gród w Biskupinie

Słowianie w Europie i ich kultura

wierzenia dawnych Słowian

pierwsze państwa słowiańskie

plemiona słowiańskie na ziemiach polskich

terminy: kurhan, kamienne kręgi, Biskupin, wielka wędrówka ludów, Słowianie, Swaróg, Perun, Świętowit, plemię, Państwo Wielkomorawskie, Wiślanie, Polanie

postaci historyczne: święty Cyryl i święty Metody

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: wielka wędrówka ludów, plemię

– przy pomocy nauczyciela opisuje wygląd osady w Biskupinie

 

– poprawnie posługuje się terminami: kurhan, kamienne kręgi, Biskupin, wielka wędrówka ludów, Słowianie, Swaróg, Perun, Świętowit, plemię, Państwo Wielkomorawskie, Wiślanie, Polanie

– przedstawia okoliczności pojawienia się Słowian na ziemiach polskich

– charakteryzuje wierzenia Słowian

– wskazuje na mapie: rozmieszczenie plemion słowiańskich na ziemiach polskich

– przedstawia najstarsze państwa słowiańskie

– wymienia państwa słowiańskie, które przyjęły chrześcijaństwo w obrządku łacińskim, oraz te, które przyjęły je w obrządku greckim

– wyjaśnia rolę, jaką w rozwoju państw słowiańskich odegrali święci Cyryl i Metody

– podaje przykłady tradycji pogańskich

zachowanych do czasów współczesnych

– wyjaśnia, w jaki sposób powstał alfabet słowiański

– wymienia pozostałości  bytowania ludów przedsłowiańskich na ziemiach polskich

– przedstawia współczesne konsekwencje wynikające dla krajów słowiańskich z przyjęcia chrześcijaństwa w obrządku greckim lub łacińskim

2. Mieszko I i początki Polski

 

rozwój państwa Polan

dynastia Piastów

panowanie Mieszka I

małżeństwo Mieszka z Dobrawą

chrzest Polski i jego skutki

konflikt z margrabią Hodonem i bitwa pod Cedynią

terminy: książę, dynastia, Piastowie, biskupstwo, dyplomacja, poganin, Dagome iudex

postaci historyczne: Mieszko I, Dobrawa

 

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:książę, dynastia

– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, skąd pochodzi nazwa „Polska”

– poprawnie posługuje się terminami: książę, dynastia, Piastowie, biskupstwo, dyplomacja, poganin, Dagome iudex

– wyjaśnia, dlaczego w przeciwieństwie do legendarnych przodków Mieszko I jest uznawany za pierwszego historycznego władcę Polski

– opisuje zasługi Mieszka I i Dobrawy

– zaznacza na osi czasu daty: 966 r., 972 r.

– wskazuje na mapie: Gniezno, Poznań, Wielkopolskę, granice państwa Mieszka I

– przedstawia okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I

– wyjaśnia skutki chrztu Mieszka I

– opisuje stosunki Mieszka I z sąsiadami

 

– uzasadnia twierdzenie, że przyjęcie chrztu przez Mieszka I należało do najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski – omawia dokument Dagome iudex i jego wartość jako źródła historycznego

– przedstawia bilans korzyści, jakie mogło przynieść Mieszkowi I przyjęcie chrztu lub pozostanie przy wierzeniach pogańskich

3. Polska Bolesława Chrobrego

 

misja biskupa Wojciecha i jej skutki

zjazd gnieźnieński i jego konsekwencje

powstanie niezależnej organizacji na ziemiach polskich

stosunki Bolesława Chrobrego z sąsiadami

koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski i jej znaczenie

terminy: relikwie, zjazd gnieźnieński, arcybiskupstwo, Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, koronacja

postaci historyczne: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:arcybiskupstwo, koronacja

– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego

– poprawnie posługuje się terminami: relikwie, zjazd gnieźnieński, arcybiskupstwo, Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, koronacja

opisuje misję świętego Wojciecha do pogańskich Prusów

– wskazuje na mapie: granice państwa Bolesława Chrobrego na początku jego panowania oraz ziemie przez niego podbite

– omawia rolę, jaką w dziejach Polski odegrali: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III

– zaznacza na osi czasu daty: 1000 r., 1025 r.

– przedstawia przebieg i znaczenie zjazdu w Gnieźnie

– opisuje wojny prowadzone przez Chrobrego z sąsiadami

 

– wyjaśnia znaczenie utworzenia niezależnego Kościoła w państwie polskim

– opisuje Drzwi Gnieźnieńskie jako przykład źródła ikonograficznego z najstarszych dziejów Polski

 

– wskazuje pozytywne i negatywne skutki polityki prowadzonej przez Bolesława Chrobrego
4. Kryzys i odbudowa

państwa polskiego

kryzys państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego

panowanie Mieszka II

reformy Kazimierza Odnowiciela

Kraków stolicą państwa

polityka zagraniczna Bolesława Śmiałego

koronacja Bolesława Śmiałego

konflikt króla z biskupem Stanisławem i jego skutki

terminy: insygnia królewskie

postaci historyczne: Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel, Bolesław Śmiały, biskup Stanisław

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem:insygnia królewskie

– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano „Odnowicielem”

 

– poprawnie posługuje się terminem: insygnia królewskie

– wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano „Odnowicielem”

– wskazuje na mapie: ziemie polskie pod panowaniem Kazimierza Odnowiciela

– omawia działalność: Mieszka II, Bezpryma, Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego i biskupa Stanisława

– zaznacza na osi czasu datę: 1076 r.

– opisuje sytuację państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego

– ocenia postawę Bezpryma

– przedstawia skutki kryzysu państwa polskiego

– charakteryzuje rządy Bolesława Śmiałego

 

– opisuje sytuację międzynarodową w okresie rządów Bolesława Śmiałego

– wyjaśnia przyczyny i skutki sporu króla z biskupem Stanisławem

 

– wyjaśnia przyczyny kryzysu państwa wczesnopiastowskiego

– ocenia dokonania Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego

5. Rządy Bolesława Krzywoustego

 

rządy Władysława Hermana i Sieciecha

podział władzy między synów Władysława Hermana

bratobójcza wojna między Bolesławem i Zbigniewem

najazd niemiecki na ziemie polskie i obrona Głogowa

podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego

testament Krzywoustego i jego założenia

terminy: palatyn (wojewoda), testament, zasada senioratu, senior i juniorzy

postaci historyczne: Władysław Herman, Sieciech, Zbigniew, Bolesław Krzywousty

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: senior i juniorzy, zasada senioratu

 

– poprawnie posługuje się terminami:

palatyn (wojewoda), testament, zasada senioratu, senior i juniorzy

– wskazuje na mapie: państwo Bolesława Krzywoustego

– opisuje postaci: Władysława Hermana, Sieciecha, Bolesława Krzywoustego i Zbigniewa

– zaznacza na osi czasu daty: 1109 r. i 1138 r.

– opisuje rządy Władysława Hermana i rolę Sieciecha w jego państwie

– przedstawia przebieg konfliktu między Bolesławem a Zbigniewem

– opisuje niemiecki najazd w 1109 r. i obronę Głogowa

– przedstawia sukcesy Krzywoustego w walkach z Pomorzanami

– omawia przyczyny ogłoszenia testamentu Krzywoustego

 

– ocenia postawę Bolesława wobec brata

– wyjaśnia zasadę senioratu

– wyjaśnia, jakie skutki dla państwa mogą mieć wewnętrzne spory o tron

– przedstawia postać Galla Anonima

– wyjaśnia znaczenie dostępu państwa do morza

– ocenia szanse i zagrożenia wynikające z wprowadzenia zasady senioratu

6. Społeczeństwo w czasach pierwszych Piastów grody i ich funkcje

życie w grodzie i na podgrodziu

sposoby uprawy roli na ziemiach polskich

podział społeczeństwa w państwie pierwszych Piastów

zakres władzy panującego

powinności poddanych wobec władcy

powstanie rycerstwa w Polsce

terminy: metoda żarowa,gród, podgrodzie, prawo książęce, danina, posługi, osada służebna, wojowie, drużyna książęca

– posługuje się terminami: gród, podgrodzie, danina, posługi

– przedstawia wygląd i budowę średniowiecznego grodu

– opisuje sposoby pozyskiwania ziemi uprawnej i jej uprawiania

– poprawnie posługuje się terminami: gród, podgrodzie, prawo książęce, danina, posługi, osada służebna

– charakteryzuje grupy ludności w państwie wczesnopiastowskim

– omawia zakres władzy panującego w państwie pierwszych Piastów

– przedstawia charakter drużyny książęcej

– wyjaśnia powinności ludności względem władcy

– wyjaśnia, czym się różnił wojownik drużyny od rycerza

 

– wskazuje przykłady nazw miejscowości, które mogły w średniowieczu pełnić funkcję osad służebnych
* Tajemnice sprzed wieków – Kto spisywał dzieje Polski? źródła historyczne dotyczące początków państwa polskiego

obiektywizm i prawda historyczna

 

– wymienia nazwy źródeł historycznych dotyczących dziejów państwa polskiego za panowania pierwszych Piastów

– tłumaczy konieczność weryfikacji prawdziwości źródeł historycznych

– przedstawia dokonania postaci: Galla Anonima i Wincentego Kadłubka

 

– omawia teorie dotyczące pochodzenia Galla Anonima

– wymienia przyczyny powstania kronik

 

– określa ramy chronologiczne wydarzeń opisanych w kronikach Galla Anonima i Wincentego Kadłubka

 

– przedstawia przykład innej średniowiecznej kroniki polskiej

 

Rozdział VII. Polska w XIII–XV wieku
l. Rozbicie dzielnicowe

 

walki wewnętrzne między książętami piastowskimi o prymat w Polsce

utrwalenie rozbicia dzielnicowego

osłabienie Polski na arenie międzynarodowej

sprowadzenie Krzyżaków do Polski

najazdy Mongołów i bitwa pod Legnicą

przemiany społeczne i gospodarcze w okresie rozbicia dzielnicowego

terminy: rozbiciedzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy, osadnictwo, kolonizacja, trójpolówka

postaci historyczne: Władysław Wygnaniec, Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Henryk Pobożny

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: rozbicie dzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy

– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, jakie były przyczyny wewnętrznych walk między książętami piastowskimi

– poprawnie posługuje się terminami:rozbicie dzielnicowe, dzielnica senioralna, Tatarzy, osadnictwo, kolonizacja, trójpolówka

– charakteryzuje państwo polskie podczas rozbicia dzielnicowego

– wskazuje na mapie: podział państwa na różne dzielnice oraz ziemie utracone w okresie rozbicia dzielnicowego

– omawia postaci: Władysława Wygnańca, Leszka Białego, Konrada Mazowieckiego, Henryka Pobożnego

– zaznacza na osi czasu daty: 1226 r., 1227 r., 1241 r.

– opisuje okoliczności sprowadzenia zakonu krzyżackiego do Polski oraz konsekwencje tego wydarzenia

– omawia skutki rozbicia dzielnicowego

– opisuje kolonizację na ziemiach polskich

 

– przedstawia historię zakonu krzyżackiego

– wyjaśnia, dlaczego książęta dzielnicowi często nadawali przywileje oraz ziemię rycerstwu i duchowieństwu

 

– charakteryzuje sposób walki Mongołów

– przedstawia dynastię panującą na Pomorzu Gdańskim w okresie rozbicia dzielnicowego

 

2. Zjednoczenie Polski

 

koronacja i śmierć Przemysła II

panowanie Wacława II

rola arcybiskupów gnieźnieńskich i jednolitej organizacji kościelnej w zjednoczeniu dzielnic polskich

przejęcie władzy przez Władysława Łokietka i jego koronacja

rządy Władysława Łokietka

konflikt Łokietka z Krzyżakami i bitwa pod Płowcami

terminy: starosta, Szczerbiec

postaci historyczne: Przemysł II, arcybiskup Jakub Świnka, Wacław II, Władysław Łokietek

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: starosta, Szczerbiec

 

– poprawnie posługuje się terminami:starosta, Szczerbiec

– wskazuje na mapie: granice państwa polskiego za panowania Władysława Łokietka, ziemie utracone na rzecz Krzyżaków

– omawia postaci: Przemysła II, arcybiskupa Jakuba Świnki, Wacława II, Władysława Łokietka

– zaznacza na osi czasu daty: 1295 r., 1309 r., 1320 r., 1331 r.

 

– przedstawia próby zjednoczenia Polski przez książąt śląskich oraz Przemysła II

– opisuje, w jakich okolicznościach Władysław Łokietek utracił Pomorze Gdańskie

– przedstawia działania Władysława Łokietka na rzecz zjednoczenia kraju

– opisuje przebieg konfliktu Władysława Łokietka z Krzyżakami

 

– wyjaśnia, jaką rolę w zjednoczeniu kraju odegrał Kościół katolicki

 

– przedstawia wyobrażenie na temat świętego Stanisława jako patrona zjednoczenia kraju
3. Czasy Kazimierza Wielkiego

 

polityka dyplomacji Kazimierza Wielkiego

pokój z zakonem krzyżackim w Kaliszu

przyłączenie nowych ziem do państwa polskiego

reformy Kazimierza Wielkiego

umocnienie granic polskiego państwa

utworzenie Akademii Krakowskiej i skutki tej decyzji

zjazd monarchów w Krakowie

uczta u Wierzynka

terminy: uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska

postać historyczna: Kazimierz Wielki

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami:uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska

przy pomocy nauczyciela tłumaczy, co zdecydowało o przyznaniu Kazimierzowi przydomka „Wielki”

– wyjaśnia znaczenie słów, że Kazimierz Wielki: zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną

 

– poprawnie posługuje się terminami: uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska

– wskazuje na mapie: granice monarchii Kazimierza Wielkiego i ziemie włączone do Polski przez tego władcę

– zaznacza na osi czasu daty: 1333 r., 1343 r., 1364 r.

 

– przedstawia i ocenia postanowienia pokoju w Kaliszu

– charakteryzuje reformy Kazimierza Wielkiego

– wyjaśnia, w jaki sposób Kazimierz dbał o obronność państwa

 

– wyjaśnia, dlaczego Kazimierz Wielki za najważniejsze uznał reformy wewnętrzne państwa

– tłumaczy, jakie znaczenie miało założenie Akademii Krakowskiej

– wyjaśnia znaczenie uczty u Wierzynka

 

– przedstawia cele oraz konsekwencje układu dynastycznego zawartego przez Kazimierza Wielkiego z Węgrami

– wyjaśnia, dlaczego sól należała niegdyś do najdroższych towarów

– przedstawia wybrany zamek wzniesiony w czasach Kazimierza Wielkiego

 

4. Unia polsko-litewska

 

koniec dynastii Piastów na polskim tronie

rządy Andegawenów w Polsce

unia polsko-litewska w Krewie

wielka wojna z zakonem krzyżackim i bitwa pod Grunwaldem

I pokój w Toruniu

unia w Horodle

terminy: Andegawenowie, unia personalna, sobór, Wielkie Księstwo Litewskie, Jagiellonowie

postaci historyczne: Ludwik Węgierski, Jadwiga, Władysław Jagiełło, wielki książę Witold, Paweł Włodkowic, Ulrich von Jungingen

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: unia personalna

– przedstawia dynastię zapoczątkowaną przez Władysława Jagiełłę

– przy pomocy nauczyciela opisuje przyczyny i przebieg wielkiej wojny z zakonem krzyżackim

– poprawnie posługuje się terminami: Andegawenowie, unia personalna, sobór, Wielkie Księstwo Litewskie, Jagiellonowie

– wyjaśnia przyczyny zawarcia unii polsko-litewskiej

– opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem

– wskazuje na mapie: granice Wielkiego Księstwa Litewskiego, Krewo, Horodło, Grunwald, Toruń

– opisuje postaci: Ludwika Węgierskiego, Jadwigi, Władysława Jagiełły, wielkiego księcia Witolda, Pawła Włodkowica, Ulricha von Jungingena

– zaznacza na osi czasu daty: 1385 r., lata 1409–1411, 1410 r., 1413 r.

– przedstawia okoliczności objęcia tronu polskiego przez Jadwigę

– wymienia postanowienia unii w Krewie

– przedstawia postanowienia pokoju w Toruniu

– wyjaśnia zasady współpracy między Polską a Litwą ustalone w zapisach unii w Horodle

– charakteryzuje stanowisko polskiej delegacji na soborze w Konstancji

– wyjaśnia, dlaczego Akademia Krakowska została przemianowana na Uniwersytet Jagielloński

 

– uzasadnia twierdzenie, że poglądy Pawła Włodkowica na temat wojen religijnych są aktualne także dzisiaj

 

 

* Tajemnice sprzed wieków – Jaką bitwę namalował Jan Matejko? okoliczności powstania obrazu Bitwa pod Grunwaldem

Jan Matejko jako malarz dziejów Polski

obrazy jako źródło wiedzy historycznej

znaczenie Bitwy pod Grunwaldem

– przedstawia, kim był Jan Matejko – wyjaśnia, w jaki sposób Jan Matejko przygotowywał się do namalowania obrazu

 

– wyjaśnia, dlaczego podczas II wojny światowej Niemcom zależało na zniszczeniu dzieła – wymienia cele namalowania obrazu Bitwa pod Grunwaldem

– omawia nieścisłości w przekazie historycznym obrazu Bitwa pod Grunwaldem

– wyjaśnia, jakie warunki powinno spełniać dzieło sztuki, aby można je było traktować jako źródło historyczne

– omawia inne dzieło Jana Matejki

5. Czasy świetności dynastii Jagiellonów

 

okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej

bitwa pod Warną

panowanie Kazimierza Jagiellończyka

wojna trzynastoletnia

II pokój toruński i jego postanowienia

panowanie Jagiellonów w Czechach i na Węgrzech

terminy: Związek Pruski, wojna trzynastoletnia, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wojska zaciężne, żołd

postaci historyczne: Władysław III Warneńczyk, Kazimierz Jagiellończyk, Zbigniew Oleśnicki

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: wojska zaciężne, żołd

– przy pomocy nauczyciela opisuje okoliczności śmierci Władysława Warneńczyka

– przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego dla Polski ważne stało się odzyskanie dostępu do morza

– poprawnie posługuje się terminami: Związek Pruski, wojna trzynastoletnia, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wojska zaciężne, żołd

– wskazuje na mapie: Węgry, Warnę, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, państwa rządzone przez Jagiellonów w drugiej połowie XV w.

– omawia dokonania: Władysława III Warneńczyka, Zbigniewa Oleśnickiego i Kazimierza Jagiellończyka

– zaznacza na osi czasu daty: 1444 r., 1454 r., 1466 r.

– przedstawia okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej

– charakteryzuje rządy Kazimierza Jagiellończyka

– opisuje przebieg wojny trzynastoletniej

– przedstawia postanowienia II pokoju toruńskiego

 

– wyjaśnia, dlaczego doszło do zawiązania Związku Pruskiego

– porównuje postanowienia I i II pokoju toruńskiego

– uzasadnia twierdzenie, że odzyskanie dostępu do morza miało przełomowe znaczenie dla rozwoju polskiej gospodarki

 

– przedstawia Jana Długosza jako historyka i wychowawcę przyszłych królów Polski

– wyjaśnia, dlaczego wojska zaciężne pod koniec średniowiecza zastąpiły w bitwach tradycyjne rycerstwo

 

6. Monarchia stanowa w Polsce monarchia patrymonialna i stanowa

wpływ przywilejów nadawanych przez władcę na osłabienie władzy królewskiej

przekształcenie się rycerstwa w szlachtę

przywileje szlacheckie i ich konsekwencje dla władzy królewskiej

ukształtowanie się sejmu walnego

konstytucja Nihil novi i jej znaczenie dla ustroju Rzeczypospolitej

terminy: monarchia patrymonialna, monarchia stanowa, przywileje, szlachta, pańszczyzna, konstytucja sejmowa, sejm walny, izba poselska, senat

– przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: szlachta, sejm walny, izba poselska, senat – poprawnie posługuje się terminami:

monarchia patrymonialna, monarchia stanowa, przywileje, szlachta, pańszczyzna, konstytucja sejmowa, sejm walny, izba poselska, senat

– przedstawia sejm walny oraz jego skład

– zaznacza na osi czasu daty: 1374 r., 1505 r.

 

– wyjaśnia, w jaki sposób rycerstwo przekształciło się w szlachtę

– wyjaśnia, w jaki sposób szlachta uzyskała wpływ na sprawowanie rządów w Polsce

– przedstawia najważniejsze przywileje szlacheckie

– wyjaśnia znaczenie konstytucji Nihil novi

– przedstawia, kiedy i w jaki sposób doszło do utworzenia stanów w Polsce

– tłumaczy różnice między monarchią patrymonialną a stanową

– wyjaśnia, jaka jest geneza nazw obu izb sejmu walnego: izby poselskiej oraz senatu

 

– ocenia, jakie szanse i jakie zagrożenie niosło za sobą zwiększenie wpływu szlachty na władzę

 

 

Plan pracy realizowany przez nauczycieli historii SP 47 w Białymstoku w roku szkolnym 2018/2019.